In de grootscheepse, internationale politieactie tegen de georganiseerde misdaad Trojan Shield heeft de politie via een zelf ontwikkelde cryptocommunicatiedienst op enorme schaal berichten van criminelen kunnen onderscheppen en anderhalf jaar lang mee kunnen lezen. Onderschepte berichten spelen sinds een paar jaar een centrale rol in de bewijsvoering van justitie in grote strafzaken. In Trojan Shield ging de politie een stap verder dan in eerdere onderzoeken waarin cryptonetwerken werden platgelegd of geïnfiltreerd. Advocaten tonen zich direct kritisch.
Strafadvocaat Inez Weski bestrijdt in diverse grote zaken al enige jaren als geen ander de rechtmatigheid van het gebruik van cryptoberichten als bewijs tegen haar cliënten. In het liquidatieproces Marengo staat zij hoofdverdachte Ridouan Taghi bij. Ook in dat proces spelen onderschepte berichten een cruciale bewijsrol. De dinsdag bekendgemaakte actie Trojan Shield bevestigt haar bezwaren. Weski: “Helaas is er de laatste jaren sprake van een parallel universum waarbij politiediensten zich dwars door en langs staten, verdragen en wetgeving een eigen recht toe-eigenen waar geen plaats meer is voor rechters en verdediging. Een staat van rechteloosheid. Geen ‘rule of law’. Volledige willekeur.”
Advocaat Christian Flokstra: “Met deze actie lijkt het erop dat afscheid is genomen van het principe dat vergaande opsporingsbevoegdheden – zoals afluisteren – alleen kunnen worden ingezet indien sprake is van een concrete verdenking van een strafbaar feit. Het feit dat opsporingsdiensten zelf de cryptotelefoons hebben aangeboden en daarmee de versleutelde communicatie hebben gefaciliteerd brengt daarnaast een grote verantwoordelijkheid mee voor die diensten om strafbare feiten te voorkomen die met die verkochte cryptotelefoons zijn beraamd. Het is onduidelijk of dat ook in alle gevallen is gebeurd. De impact in Nederland lijkt overigens mee te vallen, maar ik ben zeer benieuwd hoe het Openbaar Ministerie in Nederlandse strafzaken zich voor deze opsporingsmethode gaat verantwoorden.”
Advocaat Jan-Hein Kuijpers: “Het gaat er bij mij niet in dat je anderhalf jaar meeluistert zonder strafbare feiten zoals drugs door te laten. Dat is onmogelijk. Die boeven zijn echt niet achterlijk. Als je dingen niet doorlaat zijn ze meteen wakker. En: als er op Nederlands grondgebied telefoons zijn verkocht, of opgedrongen, dan zal de Nederlandse rechter dat zonder meer moeten toetsen. Ook uitlokking moet getoetst kunnen worden.”
Advocaat Peter Plasman: “Het past in de trend dat de politie qua opsporingsmethoden steeds de grens aan het verleggen is en daar heel creatief in is. Ze duwt tegen de grenzen op en deels werkt dat ook. Tot nu wordt het gebruik van cryptogesprekken in strafrechtelijke onderzoeken door de rechter goed gevonden. In dat licht bezien is deze actie begrijpelijk. Ik ben niettemin wel benieuwd waar de grens gelegd gaat worden.”