Nederland en twaalf andere EU-landen hebben Hongarije dinsdag scherp aangesproken op zijn nieuwe anti-LHBTI-wet. Ze willen dat de Europese Commissie in actie komt en zo nodig naar het Europees Hof van Justitie stapt. Maar Nederland wil ook kijken of het zelf de Europese rechter kan inschakelen.
De harde woorden van de drie Benelux-landen, die het voortouw namen, en tien bondgenoten zijn een zeldzaamheid. De dertien EU-lidstaten, waaronder ook Duitsland, Frankrijk, Spanje, Ierland, Zweden, Denemarken, Finland, Estland, Letland en Litouwen veroordelen de “flagrante discriminatie en stigmatisering” van homo’s en andere LHBTI’ers. De nieuwe Hongaarse wet is volgens hen duidelijk in strijd met de vrijheid van meningsuiting, en die is verankerd in het EU-recht.
De Europese Commissie moet nu in actie komen, vinden de landen. Die moet daarvoor “alle instrumenten aanwenden”, spraken ze dinsdag uit op een bijeenkomst van de ministers van Europese Zaken van de EU. De commissie kan een lidstaat in gebreke stellen als die zich niet aan de EU-regels houdt. Als beterschap uitblijft, kan zij die afdwingen bij het Europees Hof van Justitie.
Demissionair minister Sigrid Kaag (Buitenlandse Zaken) en enkele collega’s hebben verantwoordelijk Eurocommissaris Jourová gevraagd wat zij kunnen doen om de commissie daarbij te ondersteunen. En of de commissie met de nieuwe rechtsstaattoets Hongarije kan korten op EU-gelden zolang het land niet meer ruimte biedt voor LHBTI-rechten. Ook bespraken ze of Nederland bijvoorbeeld zelf naar het hof zou kunnen stappen, met een zogeheten statenklacht.
Ook premier Mark Rutte en zijn Belgische collega Alexander De Croo lieten zich op een gezamenlijke persconferentie in Den Haag hard uit over de Hongaarse wetgeving. “Totaal onacceptabel”, verklaarde Rutte. Hij zal zijn weerzin tegen de wet op de komende top van EU-leiders donderdag en vrijdag, waar ook de Hongaarse premier Viktor Orbán aanwezig is, “op gepaste wijze onder woorden brengen”. De Croo zit op dezelfde lijn. De EU is ook een waardengemeenschap, benadrukte hij. “Europa is niet enkel een geldmachine.”
Hongarije doet de protesten tegen de nieuwe wet af als bemoeizucht van slechte lezers. Ook voor de scherpe kritiek van Nederland en de andere landen “leken ze niet erg gevoelig, en dan druk ik me eufemistisch uit”, zei Kaag na afloop. “Dat was ook niet verwacht, maar is wel heel teleurstellend.”
Voor sommige Europese strafprocedures is meer steun nodig dan die van de dertien landen die zich nu hebben uitgesproken. Maar Kaag denkt dat de komende dagen andere lidstaten zich nog zullen aansluiten. “We laten het er niet bij zitten.”