Dat Rutte II, het kabinet van VVD en PvdA, hetzelfde fraudebeleid voerde als het eerste kabinet-Rutte (met gedoogsteun van de PVV) is “volkomen flauwekul”. Dat zegt althans voormalig PvdA-leider Diederik Samsom in een verhoor door de parlementaire-enquêtecommissie. De PvdA zou bij de formatiegesprekken zelfs hebben aangegeven liever van de omstreden fraudewet af te willen, hoewel Samsom zegt zich dit niet meer precies te herinneren.
Demissionair premier Mark Rutte had in een eerde verhoor verklaard dat er een “rechte lijn” was tussen het fraudebeleid van zijn eerste kabinet (VVD, CDA met gedoogsteun van de PVV) en zijn tweede (VVD en PvdA).
De PvdA heeft zich in coalitieverband niet lang verzet tegen het voortbestaan van de fraudewet. Er was “zo’n ongelooflijk grote meerderheid” voor de wet (die kort ervoor door de Kamers werd aangenomen), dat het kabinet-Rutte II de wet in stand hield. “We hebben er niet twee uur over gebakkeleid, omdat de uitkomst min of meer bekend was.”
Er was ook nog “geen inhoudelijk bewijs” dat de wet, die nog moest ingaan, slecht zou uitpakken. De fraudewet voerde de aanpak van fraude op, maar was volgens critici totaal niet proportioneel en dupeerde niet alleen fraudeurs, maar ook mensen die foutjes maakten.
Later zei Samsom dat hij “ook wel voorspeld” had dat de fraudewet problemen zou opleveren. Zijn fractie was dan ook mordicus tegen, maar uitte dit verzet vooral in de Kamer, niet in de coalitie. Al snel kwamen signalen in de media over de gevolgen van de wet, en gemeenten trokken aan de bel. “Met voldoende creativiteit” wisten wethouders van PvdA-huize de pijn te verzachten, aldus Samsom.
In de coalitietop zijn de signalen ook besproken, zegt Samsom. Maar het kabinet handelt pas een jaar later, na een uitspraak van de Centrale Raad van Beroep dat onderdelen van de wet onrechtmatig zijn. Daarop volgde ook nog een hard rapport van de Ombudsman, waarna werd gewerkt aan een wetswijziging. De PvdA had toen “de munitie in handen” om daar een meerderheid achter te krijgen om de wet te verzachten, schetst Samsom. Coalitiepartner VVD stemde in de Kamer wel tegen.
In het verhoor kwam ook het toeslagenschandaal ter sprake. Samsom zegt nooit signalen te hebben ontvangen van toeslagenouders, terwijl hij zijn oude mailbox nog heeft doorzocht. De voormalige leider van de sociaaldemocraten verbaast zich daarover: Nederlanders wisten hem soms met hun minste en geringste klachten te vinden, houdt hij de commissie voor.