Het is maandag precies vierhonderd jaar geleden dat Johan van Oldenbarnevelt, een van de belangrijkste bestuurders uit de vaderlandse geschiedenis, werd onthoofd op het Binnenhof in Den Haag. Hij was na een jarenlange machtsstrijd met prins Maurits beschuldigd van verraad.
Tot op heden wordt de executie door velen gezien als een drama dat nooit had mogen plaatshebben. In zijn geboortestad Amersfoort is maandag een herdenkingsbijeenkomst, meteen de aftrap van een herdenkingsjaar, ook al werd daarop al her en der een voorschot genomen.
In musea, in de boekenwereld en op de planken was, is en komt nogal wat aandacht voor Van Oldenbarnevelt, die geldt als een ware staatsman en een van de grondleggers van de Nederlandse staat. In het Haagse theater Branoul bijvoorbeeld is deze maand een reeks voorstellingen onder de titel Hoogverraad, met Bob Schwarze als Van Oldenbarnevelt. Ook komen er met name in Amersfoort lezingen, stadswandelingen (ook voor kinderen) en zelfs een Van Oldenbarnevelt-diner met een Van Oldenbarnevelt-acteur. Museum Flehite in de Keistad opent maandag de expo Johan & Maurits – van vriend tot vijand.
Op de herdenkingsbijeenkomst maandag in Amersfoort is SP-kamerlid Ronald van Raak een van de sprekers. Hij ijvert al jarenlang voor een betere plek voor het Haagse standbeeld van Van Oldenbarnevelt en ook voor onderzoek naar diens stoffelijke resten. De aankomende renovatie van het Binnenhof, waar ze mogelijk te vinden zijn, is een goede gelegenheid en naar de mogelijkheden zal vooronderzoek worden gedaan. Van Raak zegt dat nabestaanden al bereid zijn om DNA af te geven.
Van Oldenbarnevelts stoffelijk overschot werd direct na zijn dood bijgezet in de niet ver van het schavot gelegen Hofkapel, die eind negentiende eeuw werd afgebroken en verbouwd. Grafkelders met veel stoffelijke resten zijn toen afgedekt. Niemand weet waar die van Van Oldenbarnevelt zijn gebleven, maar ze kunnen nog op die plek liggen. Volgens Van Raak is de kans zelfs aanzienlijk, omdat Maurits geen openbaar graf voor de geëxecuteerde wilde.
Van Raak prijst Van Oldenbarnevelt niet alleen om zijn kundigheid en verstand, maar ook om zijn visie: ,,Hij wilde minderheden in ons land de ruimte geven, ze samen laten werken en zo vanzelf eenheid laten ontstaan. Maurits wilde eenheid van bovenaf opleggen.”
Van Oldenbarnevelt stierf manmoedig. ,,Mannen, gelooft niet dat ik een landverrader ben, ik heb oprecht en vroom gehandeld, als een goede patriot, en zo zal ik sterven”, sprak hij maandag precies vier eeuwen terug.