De reacties op het onderzoek van socioloog Orna Donath (40) onder Joods-Israëlische vrouwen die spijt hebben van het moederschap, liegen er niet om. Deze week verschijnt de Engelse vertaling ‘Regretting Motherhood’ in Nederland. “Vrouwen wordt alleen verteld dat ze spijt krijgen als ze géén moeder worden. Ik wil graag een discussie starten dat er wellicht ook vrouwen zijn die spijt hebben dat ze wél moeder zijn geworden.”
Tijdens haar studie onder Joods-Israëlische mannen en vrouwen tussen 2003 en 2007 die geen vader en moeder wilden worden, bleef er één zin hangen bij Orna. Een zin die haar zorgen baarde, omdat er een bepaalde belofte in verscholen lag. “Je zult er spijt van krijgen. Je zult er spijt van krijgen als je geen moeder wordt. Dit zijn de woorden die veel vrouwen met zich meedragen, waarbij spijt gekoppeld wordt aan niet-moeder zijn. Het lijkt een soort wapen waarmee we vrouwen bedreigen die overwegen om geen moeder te worden. Hiermee wordt echter de mogelijkheid dat er ook vrouwen zijn die spijt hebben dat ze wél moeder zijn geworden, volledig uitgesloten. Ik was er zeker van dat er vrouwen moeten zijn die spijt hebben dat ze moeder zijn geworden.” Dit was uiteindelijk de reden dat Orna, zelf geen moeder omdat ze dit nooit heeft gewild, 23 interviews bundelde in een boek.
Orna woont in Israël, waar vrouwen gemiddeld drie kinderen krijgen. Ze is dus een uitzondering; niet alleen omdat ze geen kinderen heeft, maar ook omdat ze vanaf haar zestiende al wist dat ze geen moeder wilde worden. Dat niet iedereen deze keuze begrijpt, merkt ze dagelijks aan de reacties die ze krijgt op deze keuze en haar boek. Deze variëren van woede en totale ontkenning tot mensen die Orna en wat zij brengt volledig verwelkomen. “Deze week gaf ik lezing aan een groep van vijftien vrouwen. Het was nogal een stormachtige avond, omdat de meesten van hen de mogelijkheid dat je als vrouw geen moeder wilt worden, afwezen. Een vrouw gaf mij zelfs de aanbeveling om naar een psychiater te gaan om mijn hoofd te laten checken.” Orna geeft veel lezingen en zo ook in Europa. Er is vaak een kloof tussen hoe dingen lijken, bijvoorbeeld volgens statistieken, en hoe vrouwen werkelijk denken, voelen en dingen ervaren, aldus Orna. “Tijdens mijn bezoeken aan Duitsland heb ik veel jonge vrouwen ontmoet die mij bedankten voor mijn lezing. Zij deelden met mij dat ze veel druk ervaren vanuit hun omgeving dat ze kinderen moeten krijgen. Maar statistieken onthullen niet wat er werkelijk leeft in het dagelijkse leven van vrouwen uit verschillende sociale klassen.”
“Als je geen moeder bent, moet je jezelf bewijzen”
Er heerst een sterke overtuiging dat vrouwen die geen moeder zijn zichzelf moeten bewijzen. “Een gemeenschappelijke visie die ik zie, is dat als je geen moeder bent, je op z’n minst iets zinvols met je leven moet doen. Want als je geen moeder bent, loop je het risico dat je leven niet van waarde is. Dit is een van de redenen waarom er vaak wordt gezegd dat vrouwen die geen moeder zijn waarschijnlijk carrièrevrouwen zijn. Dit is echter een stereotypering en geen feit. Ik heb al zoveel vrouwen ontmoet in mijn leven die geen moeder zijn en ook geen carrièrevrouw, en dit ook niet ambiëren. Ik verlang naar de dag waarop vrouwen geen moeder hoeven te zijn en hiervoor in ruil niets moeten bewijzen. Dat ze gewoon mogen zijn wie ze zijn. En laten we niet vergeten dat er veel vrouwen zijn die wél moeder zijn en ook het gevoel hebben dat ze zichzelf moeten bewijzen. We geven tegenwoordig een dubbele boodschap af: aan de ene kant dat het moederschap de essentie van ons leven is en aan de andere kant dat als je als moeder thuis zit en niet werkt, je jezelf hebt opgegeven.”
In haar boek ‘Regretting Motherhood’ heeft Orna 23 vrouwen geïnterviewd, die allemaal spijt hebben van het moederschap. Wat Orna heeft geobserveerd in deze vrouwen is dat er twee bronnen van spijt zijn. “De eerste is de verantwoordelijkheid die nooit eindigt, ook niet als grootmoeder, want ‘één keer een moeder, altijd een moeder’. De tweede is het diepe gevoel en weten dat het moederschap hen niet past.” Het is volgens Orna hierbij belangrijk om te erkennen dat hun ervaringen van het moederschap niet noodzakelijkerwijs uitzonderlijk zijn en veel lijken op wat moeders dagelijks delen in blogs, boeken, films en sociale netwerken. De emotionele conclusie is echter anders, want de meeste vrouwen denken niet dat het een fout was om moeder te worden.
Het idee dat het moederschap een roze wolk is, stappen steeds meer vrouwen vanaf. Meer en meer delen vrouwen op sociale media eerlijk dat het moederschap geen rozentuin is. “Wat ik wel denk, is dat ook al weten vrouwen dat het moederschap niet makkelijk en uitdagend zal zijn, dat er tóch een wens is dat het ‘voor hun anders zal zijn’ of ‘ dat zij het beter zullen doen’. Ik kan deze wens volledig begrijpen. Deze wens is er omdat ons verteld wordt dat je een moeder moet zijn om als vrouwelijk, normaal, gezond en altruïstisch gezien te worden.“
“We kiezen zelf of we moeder willen worden of niet”
De boodschap die Orna wil uitdragen is voor de gehele maatschappij, en niet alleen voor vrouwen of de jongere generaties. “Mijn boodschap is dat vrouwen de enige eigenaar zijn van hun lichaam, hun gedachtes, hun herinneringen, hun emoties, hun verlangens en hun behoeftes. We kiezen zelf of we moeder willen worden of niet, en niemand anders. Daarbij beslissen wij zelf of het moederschap de moeite waard is óf zal zijn. Dit is naar verluidt een gevaarlijke boodschap in een maatschappij die afhankelijk is van de medewerking van vrouwen die ‘gewoon doen wat ze moeten doen’ zonder vragen te stellen.”
Tenslotte, heeft Orna ooit zelf spijt gehad dat ze geen moeder is geworden? “Sinds ik weet dat ik geen moeder zal worden, heb ik nooit spijt gehad. Ik denk ook niet dat ik ooit spijt zal krijgen. Maar als dit wel gebeurt, dan zal ik het aangaan en ermee leven. Er wordt ons verteld dat spijt ongeveer het ergste is wat je kan overkomen. Er zijn veel boeken die ons leren hoe je spijtvrij kan leven of hoe je spijt kunt overwinnen. Voor mij is spijt een onderdeel van het menselijke emotionele spectrum waar we veel van kunnen leren, ook al kan dit pijn doen.”
