Nicolaes Maes, zoveel meer dan een straatnaam

Foto: ANP

Veel mensen kennen zijn naam vooral van de straten die naar hem zijn vernoemd: de schilder Nicolaes Maes (1634-1693), die op zijn dertiende als leerling van Rembrandt begon. Zijn werk raakte over bijna de hele aardbol verspreid, maar tot nog toe werd alleen in de jaren dertig een kleine expositie aan zijn werk gewijd. Het Mauritshuis in Den Haag organiseert nu voor het eerst in de hele wereld een echt overzicht van zijn werk, dat vanaf donderdag te zien is en 32 van zijn meesterwerken omvat. Ze zijn uit tal van landen naar Den Haag gehaald. Niet alleen musea werken mee, maar ook particulieren.

Maes maakte historiestukken en Bijbelse taferelen, schilderijen van het dagelijks leven en veel -soms zeer elegante en zwierige- (groeps)portretten. De taferelen uit het Hollandse dagelijks leven, meestal met vrouwen in de hoofdrol, zullen voor velen de grote trekpleisters van de expositie zijn.

Ze geven niet alleen een kijkje in de Hollandse interieurs en de bezigheden van de dames van weleer, maar de personen zijn ook bijzonder levendig en vol karakter geschilderd. Verder zijn er allemaal interessante en vaak grappige details te zien: de landkaarten die destijds in vele huizen hingen, poezen die eten van het aanrecht gappen en een zelfportret van de schilder weergegeven in een spiegel. Maes schilderde ook meerdere ‘luistervinken’: vrouwen des huizes die bijvoorbeeld het dienstmeisje en haar scharrel afluisteren en de toeschouwer aankijken met de vinger op de lippen: ssst!

De invloed van Rembrandt was aanvankelijk heel groot, zegt samenstelster Ariane van Suchtelen: “Rembrandt wilde dat zijn leerlingen hem nadeden, maar ook dat ze iets anders probeerden en hun eigen weg zochten. Hoe Maes dat deed is onder meer goed te zien op Het offer van Abraham.” Waar Abraham bij Rembrandt al de engel ziet die komt zeggen dat hij zijn zoon toch niet hoeft te offeren, zweeft die bij Maes achter de aartsvader, die nog steeds denkt dat het gruwelijke offer van hem wordt verwacht.

Het schilderij van de apostel Thomas, te leen uit Kassel, werd lang aan Rembrandt toegeschreven, maar later bleek diens naam een vervalsing op het schilderij. Dat mensen erin trapten, is misschien niet zo wonderlijk gezien de kwaliteit die Maes hiermee al op zijn 22e aan de dag legde. Op één front verslaat hij zijn leermeester trouwens met gemak. Handen, waarmee Rembrandt worstelde, zijn op het werk van Maes meesterstukjes op zich.

Nicolaes Maes, Rembrandts veelzijdige leerling, duurt tot en met 19 januari.