Onlangs besteedde Tros Radar aandacht aan antidepressiva, en hoe deze medicijnen steeds vaker off-label worden voorgeschreven. In Nederland slikken rond de 1,1 miljoen mensen antidepressiva. Er komen steeds meer publicaties naar buiten waarin duidelijk naar voren komt dat antidepressiva niet werken. In het Engelse tijdschrift The Lancet is gepleit dat er meer aandacht moet komen voor het afbouwen van en stoppen met antidepressiva en dat afbouwmedicatie in de richtlijnen aan bod moeten komen.
In Nederland hebben we vorig jaar een richtlijn over afbouwmedicatie goedgekeurd, aldus oud-huisarts Dick Bijl, die zich al jarenlang inzet voor meer bewustzijn over de werkzaamheid van medicijnen. “Wat dat betreft lopen we voorop. Er is een toenemende aandacht voor het probleem rondom afbouw en stoppen. In Nederland worden rechtszaken gevoerd tegen zorgverzekeraars omdat ze afbouwmedicatie niet vergoeden.”
Bijl blijft communiceren dat er nog nooit is aangetoond dat antidepressiva werken bij een depressie. Hij schreef het boek ‘Antidepressiva en depressie’. “Mensen hebben het idee dat antidepressiva helpen, maar waar ik voor pleit is dat er veel meer aandacht moet komen voor de psychologische behandeling. Hiermee bereik je hetzelfde en mensen worden er sterker door. Dan heb ik het over praten. Het kan zo zijn dat als iemand zijn baan verliest, of rouwt om iemand of een studie niet kan afmaken, dat dit veel impact heeft. Een levensstijl verandering kan van groot belang zijn. Te veel eten, te veel drinken, weinig sporten, dat helpt geen enkele depressie.”
Veertig soorten psychiatrische medicijnen
Ewout Kattouw is ervaringsdeskundige op het gebied van depressie en het slikken van antidepressiva. “Op mijn achttiende heb ik voor het eerste antidepressiva gekregen, toen ik me somber en angstig voelde. Ik werd echter steeds depressiever en kreeg ook suïcidale gedachtes die ik daarvoor nooit had gehad. Door alle bijwerkingen werd het alleen maar erger. Ik heb in totaal veertig soorten psychiatrische medicijnen geslikt. Van de antidepressiva heb ik alle soorten gehad. Daarnaast heb ik slaapmiddelen en kalmeringsmiddelen geslikt en nog medicatie voor ADHD. Door de jaren heen heb ik tien verschillende diagnoses gekregen van psychiaters. Ik heb het hier over de jaren ’90. Dat was echt de tijd van de pillen en de opkomst van de SSRI’s: selectieve serotonine-heropname-remmers.”
Kattouw slikt sinds veertien maanden helemaal niets meer. “Ik had er te veel last van. Ik heb in 2011 op eigen initiatief een onderzoek laten doen naar welk medicijn het beste bij mij zou passen. Hier kwam een bepaald antidepressivum uit, dat op zich wel hielp. Ik ging er alleen wel cognitief op achteruit. Ze noemen dat ook wel brain fog. Mijn concentratie was heel slecht. Ik ben uiteindelijk in augustus 2018 helemaal gestopt. Ik heb in drie maanden afgebouwd. Dat was te snel. Daar had ik een paar jaar over mogen doen, zeker na 23 jaar middelen gebruik.”
Niet bijgedragen aan herstel
Toen Kattouw rond de dertig was, heeft hij anderhalf jaar psychotherapie gehad, vijf dagen in de week groepstherapie. “Daar heb ik veel van geleerd. Dit had ik moeten hebben toen ik achttien was. Het is altijd lastig om te reflecteren wat beter was geweest. Het feit is wel dat al die medicijnen die ik geslikt hebt mijn toestand hebben verergerd en niet hebben bijgedragen aan herstel.”
Bijl zijn boodschap in de uitzending van Tros Radar is dat antidepressiva zijn geregistreerd voor het behandelen van een depressie, maar dat ze ook voor andere klachten worden voorgeschreven, zoals pijnklachten, verdriet hebben of niet lekker in je vel zitten. Off-label wordt dit genoemd. “Deze mensen krijgen met ernstige bijwerkingen te maken, meer nog dan de mensen die ze voorgeschreven krijgen voor de behandeling van een depressie. Psychologen moeten bedacht zijn op de bijwerkingen. Zij zien de mensen die pillen slikken. Die kunnen allerlei klachten veroorzaken die, als je niet goed oplet, worden toegeschreven aan de depressie zelf, zoals slaapstoornissen. Huisartsen schrijven antidepressiva voor, en dan is het klaar. Maar daarmee is het naar mijn idee helemaal niet klaar, dan begint het pas.”
“Er mag een genuanceerd beeld komen van antidepressiva”
Bijl en Kattouw gaan samen lezingen geven voor zorginstellingen, psychiaters, zorgverzekeraars en de politiek. Ewout zal over zijn eigen ervaring delen, en zijn herstelverhaal. Bijl zal zijn wetenschappelijke kijk op antidepressiva geven. Ewout: “We willen de dialoog aangaan. Het is niet mijn intentie om antidepressiva af te kraken en om te zeggen dat we er vanaf moeten, maar wel dat mensen op een goede manier van informatie worden voorzien en geholpen worden. Er mag een genuanceerd beeld komen van antidepressiva. Artsen geven aan dat het werkt, maar dat is niet eerlijk. En aan de andere kant heb je alle horrorverhalen. We leven in een maatschappij waarin we denken dat we alles met pillen kunnen oplossen. Dat is niet zo. Als iemand besluit antidepressiva te slikken, moet dit goed gemonitord worden. En we mogen ervoor zorgen dat niemand dit jaren en jaren doorslikt.”