Als het handelsverdrag tussen Europa en Canada (CETA) definitief wordt ingevoerd, kunnen bedrijven uit de Verenigde Staten ‘als een Trojaans paard’ gebruikmaken van bepalingen uit het verdrag. Met die waarschuwing komen Milieudefensie en Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO). In een rapport becijferen de organisaties dat 5500 bedrijven uit de Verenigde Staten die actief zijn in Nederland ook een dochterbedrijf hebben in Canada. Langs die weg zouden Amerikaanse bedrijven schadeclaims kunnen indienen tegen Nederland als ze vinden dat hun investeringen worden geschaad.
“Gezien de overweldigende aanwezigheid van Amerikaanse investeerders op de Nederlandse markt, lopen we daardoor extra risico op torenhoge schadeclaims bij de invoering van nieuwe regelgeving”, zegt onderzoeker Bart-Jaap Verbeek van SOMO. In het handelsverdrag staat dat geschillen tussen overheden en bedrijven opgelost kunnen worden via een speciaal arbitragehof, met arbiters die door Europa en Canada worden benoemd. Uitspraken zijn bindend.
De grote vrees van tegenstanders is dat bedrijven schadevergoedingen zullen eisen als ze bijvoorbeeld last hebben van milieu- en klimaatwetgeving. Minister Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel) deelt die angst niet. Zij voorziet geen claims van Canadese of Amerikaanse bedrijven. Haar ministerie laat verder weten dat Nederland al ruim tachtig investeringsakkoorden heeft met andere landen die ook claimmogelijkheden bieden, maar dat zulke claims nooit zijn voorgekomen.
CETA maakt het volgens een woordvoerder van het ministerie niet makkelijker voor Amerikaanse bedrijven om een zaak te beginnen. “Brievenbusfirma’s zijn onder CETA uitgesloten van investeringsbescherming. Alleen bedrijven met substantiële activiteiten hebben toegang”, benadrukt Buitenlandse Zaken.
In het verdrag staat verder dat overheden het recht hebben om in het publiek belang te handelen, ook als dat investeerders raakt. “Maar uiteindelijk zijn het arbiters die bepalen wat een legitiem publiek doel is”, werpt Freek Bersch van Milieudefensie tegen.
De Tweede Kamer stemt binnenkort over CETA. De uitkomst staat niet bij voorbaat vast. In de Eerste Kamer ziet het ernaar uit dat een meerderheid tegen is, doordat de PvdA zich tegen het verdrag heeft gekeerd. Onder de tegenstanders zijn ook FVD, SP, GroenLinks en PVV.