Minister Kajsa Ollongren (D66) uit in een speech kritiek op het hoofdstuk in het verkiezingsprogramma van de VVD dat over de rechterlijke macht gaat. Kritiek op deze macht komt niet meer alleen van de flanken, ziet Ollongren na het lezen van deze plannen. “Conservatieve partijen stellen nu zelfs in hun verkiezingsprogramma voor dat lidstaten uitspraken van het Europees Hof in Straatsburg mogen corrigeren. Politici dus die beslissingen van rechters terzijde kunnen schuiven.”
Ollongren besprak haar zorgen over de omgang met de scheiding der machten in een speech vanuit de Sint Bavokerk in Haarlem, waar de verzetsstrijder Hannie Schaft werd herdacht. De Haarlemse Schaft zou in 2020 100 jaar zijn geworden. De minister besprak het werk van de bekende verzetsvrouw, maar maakte ook de link met het heden. “Waar we nu terugkijkend het nazisme afwijzen, zijn de bedreigingen van onze tijd dubbelzinniger”, aldus Ollongren. “In plaats van het zwart-wit van de oorlog moeten wij het doen met de grijstinten van de vrede.”
Populisten zijn volgens haar niet het “absolute kwaad”, en de kiezers van nationalistische politici moeten serieus worden genomen. Maar dat betekent niet dat populisten zelf vrij baan krijgen. Toen FVD-leider Thierry Baudet met de term ‘dikastocratie’ suggereerde “dat er sprake is van een machtsgreep door de rechterlijke macht” ging hij volgens Ollongren een grens over.
Maar ook bij haar “conservatieve vrienden” ziet de bewindsvrouw toenemende kritiek op de rechterlijke macht. Ze doelt op plannen in het verkiezingsprogramma van de VVD om lidstaten meer in te laten brengen tegen uitspraken van het Europees Hof en om maatschappelijke organisaties minder ruimte te geven om “uit naam van het algemeen belang” te procederen. Dit gebeurde bij de stikstof- en klimaatzaken die milieuorganisaties als Urgenda hebben aangespannen tegen de staat. Het kabinet moest na het vonnis het beleid aanscherpen om aan die uitspraken te voldoen. De liberale partij vreest zo dat de rechter op de stoel van de politiek gaat zitten.
“Rechterlijke uitspraken moeten worden uitgevoerd, ook als ze het parlement of het kabinet niet goed uitkomen”, zegt Ollongren daarover. “En dat doet soms pijn, zeker voor bestuurders. Maar macht moet altijd betwistbaar zijn in een democratie.”