Terwijl de wereld in de greep is van het coronavirus en de musea nog gesloten zijn om besmettingen te voorkomen, hoopt museum Het Valkhof in Nijmegen vanaf eind februari met een expositie te komen over de pest. De ziekte, ook wel De Zwarte Dood genoemd, maakte met name in de 14e eeuw miljoenen slachtoffers. Geschat wordt dat tussen 1347 en 1351 circa een derde van de Europeanen eraan bezweek. Ook lang daarna kwam de pest nog veel voor.
Het museum wil laten zien hoe de ziekte, veroorzaakt door de pestbacil, sporen heeft nagelaten in kunst en samenleving. Met meer dan tweehonderd werken van kunstenaars als Gabriël Metsu, Albrecht Dürer, Erwin Olaf en Berlinde De Bruyckere en schrijvers als Dante Alighieri, Giovanni Boccaccio en Albert Camus wil Het Valkhof de geschiedenis van de pest combineren met de actualiteit.
“Waar grootse werken van oude meesters, imposante altaarstukken en aansprekende heiligenbeelden van Sint Sebastiaan en Rochus de geschiedenis van de pest invoelbaar maken, nodigen hedendaagse sculpturen, video-installaties en futuristische bio-kunst uit tot reflectie op de huidige coronapandemie en de gevolgen ervan in de toekomst”, belooft het museum. Niet eerder werd in Nederland een tentoonstelling van deze omvang aan dit onderwerp gewijd, aldus een woordvoerster.
De grote pestepidemie barstte in 1347 in Europa uit en maakte alleen al bij de eerste golf 25 miljoen dodelijke slachtoffers. De ziekte werd gezien als een straf van God of als een gevolg van astronomische fenomenen. Toch waren er toen al er complotdenkers, aldus het museum, die dachten dat de ziekte met opzet werd verspreid door boosaardige lieden.
Vanaf de zeventiende eeuw kreeg de medische wetenschap wat beter zicht op de pest. Dokter IJsbrand van Diemerbroeck behandelde in 1635 en 1636 als stadsgeneesheer van Nijmegen pestlijders en schreef erover. Met dit traktaat, dat zich in de collectie van Het Valkhof bevindt, is Van Diemerbroeck volgens het museum zijn tijd vooruit: “Zijn klinische observaties vormen het begin van een wetenschappelijke benadering van de ziekte. Het groeit uit tot het belangrijkste boek over de pest in die tijd.”
Het Valkhof hoopt de expositie te kunnen laten zien van 25 februari tot en met 30 mei.