De Nederlandse kranten zijn redelijk eensgezind in hun analyses van de Kamerverkiezingen van woensdag. Met deze uitslag ligt het voor de hand dat winnaar VVD en het verrassend sterke D66, eventueel aangevuld met het tegenvallende CDA, een coalitie gaan vormen. In de tussenstanden hebben de drie net wel of net niet een meerderheid in de Tweede Kamer.
“De grote winst voor D66 is een historische verrassing, want de partij moest in het verleden vooral veel zetels inleveren na kabinetsdeelname. Ook de VVD mag tevreden zijn, want blijft de grootste partij van het land. De goede uitgangspositie van de partijen maakt een doorstart van de huidige coalitie mogelijk. De VVD sorteerde daar op voor. D66 weigerde in de campagne grotendeels kleur te bekennen, waardoor ze een toevluchtsoord kon worden voor zowel twijfelende rechtse als linkse kiezers. Het ligt zeer voor de hand dat VVD, CDA en D66 met elkaar doorgaan”, schrijft De Telegraaf.
Van de drie traditionele stromingen in Nederland is er nog maar één over, concludeert NRC. “Twee liberale partijen zijn veruit de grootste partijen in de Tweede Kamer geworden. Zo blijft nog maar één stroming uit het traditionele driestromenland over. De christen-democratie en de sociaal-democratie zijn ver teruggevallen. D66 lijkt zichzelf onvermijdelijk te hebben gemaakt voor de VVD.”
D66 blijkt de grote verrassing van deze verkiezingen, schrijft Trouw, vooral dankzij een nieuwe, bevlogen lijsttrekker. Haar ferme weerstand tegen Wilders’ beschuldigingen heeft haar veel steun opgeleverd. Na vier jaar kabinetsdeelname boekt de partij met vermoedelijk 24 zetels een kapitale overwinning. Een historische ook, want nooit eerder was de partij zo groot.
Rutte heeft het vertrouwen gekregen dat hij vroeg; dat tamelijk mistige thema vertrouwen was in coronatijd het enige dat ertoe deed, schrijft de Volkskrant. Kaag deed het goed in het debat en kreeg de premie van de veelbelovende nieuweling, ondanks vier jaar ministerschap. Zij was de enige met de boodschap dat de wereld groter is dan Nederland. Als de Europapartij Volt er niet was geweest, had Kaag mogelijk nog meer zetels gehaald. Een flink deel van de winst van D66 moet te danken zijn aan het CDA. Bij de christendemocraten is het vertrouwen te paard vertrokken. Wopke Hoekstra trachtte een betrouwbare minister van Financiën neer te zetten. Hij was de enige die zei dat het financieel niet uit kan, anders dan Rutte en de anderen die allemaal beloofden niet te zullen bezuinigen.
Met meerdere nieuwkomers in de Tweede Kamer versplintert het politieke landschap verder. De 150 Kamerzetels worden straks door maar liefst zeventien fracties bezet, een nieuw record. Maar dankzij de groter dan verwachte overwinning van D66 levert die versplintering de formateurs van een nieuw kabinet niet de ingewikkelde puzzel op waarvoor werd gevreesd, vermoedt het FD. D66-lijsttrekker Sigrid Kaag heeft dankzij haar roep om nieuw leiderschap flink wat zetels erbij gekregen. Daar steken de extra zetels voor de VVD wat magertjes bij af, al geldt daar de wet van de remmende voorsprong: Mark Rutte leidt nog altijd de veruit grootste partij. Concreet betekent deze verkiezingsuitslag dat de twee samen met de verzwakte christendemocraten verder kunnen regeren.
Het moet gek lopen als er geen kabinet-Rutte IV komt. Maar de formatie wordt zwaar. VVD en D66 zullen allebei hun stempel op een nieuw kabinet willen drukken. En het CDA is zuur, schrijft het AD. De peilingen gaven de VVD al maanden een enorme voorsprong op de andere partijen. En die voorsprong heeft de partij gehouden. Toch zal D66-leider Sigrid Kaag zich de morele winnaar van de verkiezingen voelen. In de tussenstand lijkt het erop dat regeringspartijen VVD, D66 en CDA met zijn drieën verder kunnen. Maar de uitslag maakt dat alle drie hun huid in dat geval zo duur mogelijk zullen willen verkopen. En dat maakt de onderhandelingen juist uiterst ingewikkeld.