Nadat de volledige oppositie het vertrouwen in demissionair premier Mark Rutte had opgezegd, zegt ook een van de coalitiepartijen (ChristenUnie) niet met hem in een nieuw kabinet te stappen. Daardoor is de formatie volledig vastgelopen, en drogen de opties op voor Rutte om ook een nieuw kabinet aan te voeren.
Bijna de helft (73 zetels) van de Tweede Kamer steunde een motie van wantrouwen tegen Rutte. De volledige Kamer, behalve zijn eigen VVD, keurde zijn optreden in de verkenning af, omdat hij niet de waarheid sprak over zijn eerste gesprek met de oud-verkenners. Uit het verslag bleek dat het daarin wel degelijk over CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt is gegaan, iets wat Rutte eerst nog stellig ontkende.
“Rutte heeft gelogen”, zegt ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers daarover in een interview met het Nederlands Dagblad. Daarmee is er voor de kleine christelijke partij “te veel gebeurd” om nog eens in een kabinet te stappen waar Rutte deel van uitmaakt. De kritiek van Segers richt zich specifiek op de persoon Rutte, en niet om de VVD zelf. “Het gaat om Rutte als de toonaangevende beelddrager van de politieke cultuur van de afgelopen tien jaar.”
De enige partijen die tot nu toe niet expliciet of impliciet (door het steunen van de motie van wantrouwen) hebben uitgesloten met Rutte in zee te gaan, zijn CDA en D66.
Samen met de VVD komen deze partijen op 73 zetels in de Tweede Kamer. In de Eerste Kamer is een meerderheid nog verder weg: VVD, D66 en CDA bezetten slechts 28 van de 75 zetels.
Het is ook nog maar de vraag of D66-leider Sigrid Kaag en CDA-leider Wopke Hoekstra zomaar in een kabinet stappen als Rutte in het Torentje blijft. De verkenningschaos raakt het CDA persoonlijk, en Kaag beloofde in de verkiezingscampagne juist te breken met de oude politieke cultuur. In het marathondebat van donderdagnacht zei de D66-leider al dat zij zelf “haar conclusies had getrokken” als zijzelf zo’n motie van afkeuring had gekregen.
Daarmee is overigens niet gezegd dat Rutte zomaar opstapt. Hij is nog steeds populair binnen de VVD, zo bevestigden prominenten die in het AD op zaterdag voor hem op de bres sprongen. Bovendien werd de VVD minder dan drie weken geleden nog de grootste partij, met een campagne die vrijwel volledig om Rutte draaide: bijna 2 miljoen kiezers stemden specifiek op de lijsttrekker zelf.