We moeten minder roken, drinken en eten: RIVM stelt top-10 aan maatregelen voor

Het RIVM heeft onderzocht welke maatregelen nodig zijn om de doelen van het Nationaal Preventieakkoord in 2040 te halen. In het akkoord is afgesproken om roken, problematisch alcoholgebruik en overgewicht drastisch terug te dringen. Voor het behalen van de doelen op het gebied van overgewicht en problematisch alcoholgebruik is er echter meer nodig, zo stelt het RIVM. Ze adviseert daarom nu voor beide doelen een top-10 aan maatregelen.

Er zijn al behoorlijk wat maatregelen bedacht om het roken te ontmoedigen. Zo moet tabak tegenwoordig uit het zicht worden verkocht, in een onaantrekkelijke verpakking. De prijs ervan is bovendien door een verhoging van de accijns flink omhoog gegaan. Als je een pakje per dag rookt, betaal je daar volgens de cijfers van Jellinek inmiddels acht euro per dag voor, ofwel 2920 euro per jaar – en die prijs blijft oplopen.

Daarnaast wordt er geïnvesteerd in voorlichtingscampagnes, en in de ondersteuning van rokers die willen stoppen. Niet alle maatregelen op dat vlak zijn onomstreden. Zo is er nog altijd veel discussie over de regulering van de e-sigaret. Voor niet-rokende jongeren zou het een opstapje zijn om te gaan roken, maar rokers die willen stoppen, zien het ‘vapen’ juist als een uitkomst. Winkels die tabakswaar verkopen, bieden daarom inmiddels ook de e-sigaret aan, naast de pleisters, kauwgom, spray en tabletten die ze verkopen.

Vorig jaar werd bekend dat staatssecretaris Blokhuis van VWS de verschillende smaakjes voor e-sigaretten evengoed wil verbieden. Vooral die smaakjes maken het roken van een e-sigaret aantrekkelijk. Dat blijkt ook uit het onlangs gepubliceerde proefschrift van Erna Krüseman, die haar promotie-onderzoek naar de aantrekkelijkheid van deze smaken uitvoerde in opdracht van de Wageningen Universiteit en het RIVM

. Echter, is er “smaaknoodzaak” en een partitie in het leven geroepen om een verbod op e-liquid smaken te voorkomen en zou alleen tabak e-liquid

: nog mogen worden verkocht in de toekomst. Een van de reden is dat tabaksgebruikers willen overstappen naar de elektrische sigaret is juist om van de tabaksmaak af komen en daarom kiezen voor een smaakje om mindersnel te verlangen naar de echte tabaksmaak.

Het RIVM staat daarom achter het besluit de zoete en munt-achtige smaken te verbieden. “De bevindingen laten zien dat e-sigaretten waarschijnlijk minder aantrekkelijk worden als alle smaken behalve tabak worden verboden. Zo zullen jongeren en niet-rokers minder snel e-sigaretten gaan gebruiken en daardoor wordt de kans op schadelijke gezondheidseffecten kleiner”, zo stelt het RIVM op hun website. Aantrekkelijke kleuren, benamingen en logo’s zijn al verboden en sinds 1 januari 2021 mogen online ook geen foto’s meer worden getoond van e-sigaretten, e-liquids en andere tabakswaren zoals sigaren en sigaretten.

“Ook zal de e-sigaret door een dergelijk verbod een minder aantrekkelijk alternatief worden voor rokers die willen stoppen met roken”, schrijven ze daar achteraan. Maar of dat een plus- of een minpunt is, vermeldt de tekst niet. Veel vapers hebben daar in ieder geval wel een uitgesproken mening over. Volgens het Nederlands Dagblad is een petitie tegen het verbod op smaakjes op 1 februari van dit jaar al 19.000 keer ondertekend.

De initiatiefnemer van de petitie, consumentenorganisatie voor e-sigaretgebruikers Acvoda, wil van het verbod af, omdat ze bang zijn dat voormalige rokers juist terugvallen op tabak, als de smaakjes verdwijnen. “We zien in onze gemeenschap niemand die eerst is gaan dampen en daarna is gaan roken, dus van een opstapje is simpelweg geen sprake”.

De maatregelen die het RIVM nu voorstelt tegen overmatig drankgebruik en overgewicht, zullen ongetwijfeld ook op veel weerstand kunnen rekenen. De ‘suikertaks’ is daar een duidelijk voorbeeld van. Daar wordt al lang over gesproken, maar beleid om ongezonde producten duurder te maken is nog altijd niet ingevoerd.

Of de andere nu voorgestelde maatregelen op genoeg draagvlak kunnen rekenen, moet de tijd uitwijzen. Volgens het RIVM zou het schelen als de BTW op producten uit de schijf van vijf afgeschaft wordt, en als de verkoop van fastfood op minder plaatsen toegestaan wordt. Daarnaast stellen ze ook voor strengere afspraken te maken over gezond eten op de werkvloer.

Om het alcoholgebruik terug te dringen, willen de experts dat jongeren niet geconfronteerd worden met alcoholreclames. Ook zou drank alleen nog verkocht moeten worden bij slijters, moet er meer voorlichting komen over de negatieve effecten van alcohol, en is een financieel ontmoedigingsbeleid nodig. Er moet een minimumeenheidsprijs voor alcohol worden ingevoerd, kortingsacties moeten verboden worden, en de accijns verhoogd.

Het zijn serieuze maatregelen, maar ze zijn nodig om de beoogde doelen in 2040 te behalen, aldus het RIVM. De vraag blijft natuurlijk of het te betalen is, en of de gemiddelde Nederlander erop zit te wachten dat de overheid zich op deze manier bemoeit met haar burgers. Weliswaar wil twee derde zo snel mogelijk van de verkoop van tabak in supermarkten af, maar de vraag is of dat voor de meer ingeburgerde biertjes en flessen wijn ook geldt.