VVD-leider Mark Rutte heeft niet alleen inhoudelijke bezwaren tegen samenwerking met de combinatie van PvdA en GroenLinks. Een coalitie met meer partijen dan nodig is voor een meerderheid in de Tweede Kamer “vinden wij niet stabiel”, zegt hij tijdens het Kamerdebat over het eindverslag van informateur Mariëtte Hamer.
Rutte vreest daarnaast dat het politieke debat in de Tweede Kamer doodgeslagen wordt als vrijwel het hele politieke midden deel uitmaakt van de nieuwe coalitie. Hij wijst erop dat het herstel van vertrouwen in de politiek juist gebaat is bij meer dualisme tussen kabinet en parlement.
D66-leider Sigrid Kaag wil juist een “zo breed mogelijke meerderheidscoalitie” en ziet graag zowel GroenLinks als de PvdA aansluiten bij een coalitie. Daarmee zou er ook een meerderheid zijn in de Eerste Kamer. Eerder zei Kaag al een “zo progressief mogelijk” kabinet te willen. Op de inhoud ziet Kaag geen verschillen tussen de twee linkse partijen.
Rutte ziet geen andere oplossing dan dat de coalitie gevormd wordt vanuit de zes partijen die door Hamer worden genoemd in haar verslag. Zij sluiten elkaar in ieder geval niet op voorhand uit, al lopen de voorkeuren voor de samenstelling van de coalitie wel sterk uiteen. VVD en CDA willen graag met de ChristenUnie verder, D66 juist met zowel de PvdA als GroenLinks. Deze impasse komt volgens Kaag niet door inhoudelijke verschillen, iets wat Hamer ook aangaf. Bovendien werken veel van deze partijen volgens Kaag juist goed samen op lokaal niveau.
Mogelijkheden om over rechts te formeren ziet Rutte niet. Hij bestrijdt daarbij dat de PVV een rechtse partij is, en schaart de partij van oud-VVD’er Geert Wilders eerder in dezelfde hoek als de SP. “We hebben het in 2010 geprobeerd”, zo verwijst Rutte naar de mislukte gedoogconstructie met de PVV in zijn eerste kabinet. “Maar met deze partij kun je niet met goed fatsoen een centrumrechts sociaaleconomisch beleid voeren.”
Het enige rechtse aan de PVV is volgens Rutte het “verwerpelijke” standpunt over de islam, dat tegelijkertijd de voornaamste reden is voor zowel VVD als CDA om samenwerking uit te sluiten. Ook met Forum voor Democratie willen de twee centrumrechtse partijen niet in zee. Daarmee ziet Rutte geen andere optie dan “door het politieke midden heen” naar links te kijken.
Zowel Rutte als Kaag omarmt het voorstel van Hamer om VVD en D66 de komende weken samen een “document op hoofdlijnen” te laten schrijven. Dat moet de basis vormen voor echte onderhandelingen vanaf medio augustus. Zij stellen de Kamer voor Hamer opnieuw te benoemen tot informateur om dat proces te begeleiden.