Ik sprak deze week een vriendin die mijn eerste column had gelezen. Daarin gaf ik de lezer een opdracht mee om framing eenvoudig te leren herkennen: “Kijk eens een hele week anders naar alle berichten en ga er eens vanuit dat niets wat je ziet of hoort waar is”. Ze had dat gedaan en na een halve dag kwam ze er achter dat ze er niet tegen kon. Ze wilde gewoon alles vertrouwen. Ze had toevallig even gekeken naar een debat over de vraag of er rechtvaardiging was voor het toekennen van de A status aan Corona. “Als je de wetenschap niet meer kunt vertrouwen dan kunnen we net zo goed ophouden”, zei ze.
Dat deed mij realiseren dat ze de kern van de zaak te pakken had waar ik al lang naar op zoek was. Er is namelijk heel veel wetenschap over de manier waarop massapsychose ontstaat en hoe je dat kunt bewerkstelligen, maar er is mij en de psychologen om mij heen geen wetenschap bekend hoe men daaruit komt. Dat zit hem misschien wel in die hartewens om te vertrouwen. Vertrouwen is een basisbehoefte. Het is bijna als eten en drinken. Zonder vertrouwen kunnen we niet overleven. Veel psychologische klachten komen voort uit het schaden van vertrouwen, te beginnen met het ondermijnen van zelfvertrouwen. Dat gebeurt bijvoorbeeld met gaslighting, waarbij narcisten en psychopaten met hun tactieken je vertrouwen op je eigen intuïtie en zelfs je eigen waarnemingen ondermijnen.
Gaslighting is een extreme vorm van framing, maar wordt veel meer toegepast dan we ons realiseren. Er zijn veel machthebbers die narcistische trekjes hebben. De macht zelf doet dat ook met mensen. Of je narcist bent of wordt is niet helemaal duidelijk, maar er zijn wel onderzoeken die verandering in gedrag laten zien. Machthebbers worden vaak overmoedig, moeten standhouden en raken vaak zo erg overtuigd van het eigen gelijk dat men op afstand raakt van de eigen gevoelens en zeker van de gevoelens van anderen. Alle middelen zijn in hun ogen dan verantwoord om stand te kunnen houden en niet zelden worden ze blind voor andere inzichten. Om een massapsychose aan te wakkeren wordt gaslighting toegepast, maar ook hele milde vormen van framing kunnen leiden tot het massaal volgen van iets wat achteraf gezien niet te begrijpen valt. Daarom blijft het belangrijk te weten dat je niet alles kunt vertrouwen. Er zit altijd een sausje over de boodschap van de zender om jou te overtuigen van hun eigen standpunt. Maar hoe weet je dan wat wel en niet te vertrouwen is? Laten we het even bij machthebbers houden.
‘Follow the money’ is altijd een goed meetpunt, geld corrumpeert nu eenmaal. Er zijn nog een aantal signalen. Is de zender van de boodschap bijvoorbeeld al eens betrapt op een onwaarheid? Houdt de zender zich altijd aan de beloften, bij politieke partijen bijvoorbeeld aan de verkiezingsbeloften? Leidt de zender plotseling aan geheugenverlies als de feiten naar boven komen? Verplaatst de zender de aandacht naar iets anders als er een moeilijke vraag wordt gesteld of geeft de zender gewoon geen antwoord op de kern van de vraag? Is het gedrag van de leider in lijn met wat hij of zij predikt? Is er vermoeden van een verborgen agenda of dubbele petten?
Onlangs hebben we gezien dat er door D66 en de VPRO vele framing-technieken zijn toegepast in de documentaire over lijsttrekker Sigrid Kaag. Ook het feit dat de producent van Zondag met Lubach de vrouw van Kasja Ollongren is wekte vragen op. Daarnaast was een schenking van een miljoen door een techmiljardair rede voor D66 om op Amerikaanse wijze campagne te voeren. Inspelen op het idee dat er een vrouw aan de top kan komen is in deze tijd natuurlijk een geweldig frame. De vele petten die de lijsttrekker op heeft bij het WEF en heeft gehad bij de VN zijn ook opvallend voor iemand die in de landelijke politiek globalistische ideeën uit.
Is dat dan een reden om D66 niet meer te vertrouwen? Dat is niet aan mij. Ik denk dat het wel eenvoudig is, maar enige moed vereist om zelf te bepalen of je iets vertrouwt. We moeten weer gaan vertrouwen op ons eigen gevoel. Vertrouwen in onszelf en onze naasten is het belangrijkst. Vertrouwen is dan weer verantwoordelijkheid nemen voor de eigen beslissingen. Als je moet zeggen dat je een besluit neemt omdat je vertrouwen had in de ander betekent het eigenlijk dat je de verantwoording bij die ander legt. Laten we in deze tijden waar nog veel op ons af gaat komen alert zijn. Alert op de frames en zelf weer de verantwoordelijkheid nemen voor onze beslissingen en niet alles in handen leggen van de machthebbers. Dat kan leiden tot een massapsychose waar nog geen remedie voor is.
Ik daag je nogmaals uit om een weekje met scepsis naar alle berichtgeving te kijken, zowel in de mainstreammedia als op de socials en vertrouw eens echt op je eigen, individuele gevoel.