Uitbrander voor kabinet om uitblijven corruptiebestrijding aan top

Nederland laat na om zich beter te beschermen tegen corruptie in de hoogste kringen. Met geen van de aanbevelingen van het anticorruptieorgaan van de Raad van Europa (GRECO) is de afgelopen jaren helaas iets gedaan, zegt het orgaan. Het kabinet moet binnen anderhalf jaar alsnog beterschap tonen.

GRECO stelde in 2019 vast dat Nederlandse ministers, staatssecretarissen en hun politiek adviseurs kwetsbaar zijn voor beïnvloeding door lobbyisten en voor corruptie. Bewindslieden moeten natuurlijk het vertrouwen van het parlement zien te behouden, maar worden verder nauwelijks gecontroleerd.

Er moet daarom een algemene gedragscode komen om de kans op belangenverstrengeling en corruptie te verkleinen, stelde GRECO al ruim twee jaar geleden. Het kabinet kan echt niet volstaan met het aanvullen en aanscherpen van het zogenoemde Blauwe Boek, de handleiding die ministers en staatssecretarissen bij hun aantreden krijgen. En iemand moet op die nieuwe gedragscode toezien en zo nodig straffen uitdelen. Dat lijkt GRECO een mooie taak voor de premier.

De Raad van Europa maakt geen onderdeel uit van de Europese Unie, maar is na de Tweede Wereldoorlog opgericht door Europese landen om de democratie, de rechtsstaat en de mensenrechten te bevorderen. De organisatie heeft groot moreel gezag, maar kan geen sancties opleggen. In GRECO werken 48 Europese landen en de Verenigde Staten samen.

Het kabinet zegt wel te werken aan "het verder bevorderen van de integriteit van het landsbestuur", aldus GRECO. Maar de corruptiewaakhond "betreurt dat er geen concrete vooruitgang is geboekt", op "geen enkele van de aanbevelingen".

GRECO maakt zich niet alleen zorgen over Nederlandse bewindslieden, maar ook over hun politiek assistenten. Zij dienen als rechterhand en zijn vooral verbindingsofficier van de minister of staatssecretaris naar eigen partij en Kamer en gelden als steeds invloedrijker. Maar ze hebben volgens het anticorruptieorgaan een bedenkelijke dubbelrol, als ambtenaren die zich ook en vooral in het politieke spel mengen.

Door onder andere de toeslagenaffaire trekken de politieke mores aan het Binnenhof over transparantie, controle en waarborgen tegen kwalijke beïnvloeding de laatste tijd weer veel aandacht. Burgerrechtenorganisaties als de Open State Foundation klagen al langer dat lobbyisten van bijvoorbeeld grote bedrijven te veel ruimte krijgen en dat dat te veel in de schaduw gebeurt. Het kabinet houdt vol dat lobbyisten de politiek juist helpen oog te houden voor iedereen die het met een besluit zou kunnen raken.