In de Tweede Kamer bestaan flinke twijfels over experimenten met nieuwe stembiljetten bij verkiezingen. Demissionair minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) wil wettelijk de mogelijkheid creëren om tien jaar lang in enkele kleine gemeenten te oefenen met kleinere stembiljetten.
Het liefst wilde ze al met de gemeenteraadsverkiezingen volgend jaar 16 maart ermee beginnen, maar omdat dit te krap wordt, zal ze dit doorschuiven naar enkele herindelingsverkiezingen volgend najaar. Als ook dit niet lukt, omdat de gemeenten te groot zouden zijn, wordt het pas toegepast bij de provinciale statenverkiezingen in 2023. De Kamer had weerzin tegen de haast bij de invoering en wees op mogelijke problemen die gemeenten kunnen ondervinden bij de voorbereidingen. De minister denkt ook dat het “verstandiger is” om later met de eerste experimenten te beginnen.
Vooral bij de landelijke verkiezingen dit voorjaar was de klacht dat het formulier veel te groot en onhandig was, zowel voor de kiezers als voor degenen die de stemmen tellen. Dat kwam door het grote aantal deelnemende partijen, 37 in totaal. Ollongren sprak woensdagavond in een Kamerdebat van “een badlaken” en dat het maar nét was gelukt om alle partijen met alle namen op de voorkant te krijgen. Ook de kleine letters en het opvouwen van het formulier was volgens haar voor veel mensen lastig. Een makkelijker en hanteerbaarder formulier “doen we juist voor de kiezer en het is mooi meegenomen als het beter te tellen is”, aldus de bewindsvrouw.
Maar een aantal partijen vraagt zich af of een ander biljet wel echt nodig is, of beter. Ook is niet iedereen enthousiast over de twee proefmodellen die nu voorliggen. In het eerste model moeten mensen een formulier pakken waarop de naam en het logo van één partij staan gedrukt met de namen van alle kandidaten van die partij. Vooral de PVV is hier tegen, omdat veel mensen niet en public een biljet van de PVV willen pakken vanwege het stigma dat ze opgeplakt zouden krijgen. Stemmen is op deze manier niet meer geheim, vindt PVV-Tweede Kamerlid Martin Bosma.
Het tweede model bevat alle namen en logo’s van de partijen, maar daaronder staan geen namen meer van alle kandidaten maar alleen nummers. Kiezers moeten dan het vakje voor de gewenste partij rood maken evenals een vakje bij een nummer, dat correspondeert met de gewenste kandidaat. De namen bij die nummers worden vooraf op een overzichtsformulier naar de kiezers gestuurd, zoals nu ook gebeurt. Ook in het stemlokaal en in het stemhokje hangen overzichten van alle partijen met hun kandidaten en de nummers daarbij.
Ollongren wil eerst aan de slag met model twee. Het eerste model vergt nog denkwerk over de manier waarop de formulieren van de partijen worden uitgestald, om het stemgeheim niet in gevaar te brengen.