De tentoonstelling Revolusi! Indonesië onafhankelijk, die nu al digitaal is toegelicht door het Rijksmuseum in Amsterdam, focust niet op schuld en schaamte maar gaat over mensen die verwikkeld waren in een groot conflict. Dat zegt directeur Taco Dibbits. Er is commotie over ontstaan, nadat een van de samenstellers, Bonnie Triyana, in een opiniestuk in NRC meldde dat het woord “bersiap” wordt gemeden.
Deze term wordt in ons land gebruikt voor de gewelddadige periode tijdens de strijd om de onafhankelijkheid van de toenmalige kolonie, direct na de Tweede Wereldoorlog. De benaming is in de ogen van Triyana min of meer racistisch “omdat bij het begrip ‘bersiap’ altijd primitieve, ongeciviliseerde Indonesiërs als daders van de gewelddadigheden worden opgevoerd, wat niet geheel vrij is van rassenhaat.”
De term betekent eigenlijk “sta paraat” of “wees waakzaam”. Hij werd uitgeroepen door jonge strijders om de onafhankelijkheid. Ze vielen bij hun strijd ook Indische Nederlanders en andere niet-Indonesiërs aan.
De Federatie Indische Nederlanders (FIN) is al in alle staten over het mijden van de term. Voorzitter Hans Moll zegt aangifte te zullen doen tegen deze “krankzinnige en stuitende vorm van bersiap-ontkenning”. Directeur Yvonne van Genugten van het Indisch Herinneringscentrum in Den Haag ziet ook “heftige” reacties en zegt niet goed te begrijpen dat de term “racistisch” zou zijn. Het woord bersiap staat bij Indische Nederlanders nog altijd voor een periode van veel leed en angst. “Als je bersiap hoorde, was je je leven niet zeker.” Ze ziet wel meer in een dialoog dan in een aangifte.
Het Rijks zegt de gebeurtenissen van alle kanten te belichten. “De tentoonstelling erkent en adresseert zowel het geweld in deze periode tegen Indo-Europeanen, Nederlanders, Molukkers, Chinezen en anderen die aan Nederlandse zijde stonden of daarvan verdacht werden, als het geweld tegen andere groepen waaronder Indonesiërs in dezelfde periode”, benadrukt het museum in een verklaring naar aanleiding van de kritiek. “Er is voor gekozen in de tentoonstelling geen specifieke term te gebruiken voor het aangedane leed in deze periode.”
Het is de bedoeling dat de expo in het Rijks op 11 februari fysiek opent. Op 8 februari hoopt Museum Sophiahof in Den Haag een tentoonstelling te openen van onder meer het Herinneringscentrum over dekolonisatie en de gevolgen daarvan voor families die naar Nederland gingen. Het verhaal wordt verteld “vanuit” de mensen over wie het gaat.