Het wetsvoorstel bescherming klokkenluiders leidt niet tot verbetering van de bescherming van klokkenluiders; werknemers die misstanden melden. Daarover zijn de experts het eens die hun bezwaren en aanbevelingen tot verbetering in een gesprek met de Tweede Kamer naar voren brachten.
De breed gedeelde kritiek komt er grofweg op neer dat de drempel om een misstand te melden nog steeds veel te hoog is en de definitie van een misstand – mede op basis waarvan een klokkenluider voor bescherming in aanmerking komt – te beperkt is. De sancties die de wetgever in de wet wil opnemen als klokkenluiders het leven zuur wordt gemaakt, zijn bovendien volstrekt onvoldoende. De experts missen ook de oprichting van een speciaal fonds, waarop klokkenluiders een financieel beroep kunnen doen.
“De nieuwe wet stuurt ons tandeloos op pad”, zei Wilbert Tomesen, voorzitter van het Huis voor Klokkenluiders. “Een tandeloze tijger”, vindt ook Lotte Rooijendijk van Transparency International Nederland (TI-NL). Als er geen strengere sancties komen, blijven klokkenluiders in de kou staan, die toch al vaak een “lijdensweg” door moeten maken, zei Klara Boonstra, hoogleraar internationaal arbeidsrecht aan de Vrije Universiteit.
De nieuwe wet draagt daarnaast niet bij aan het oplossen van maatschappelijke misstanden, zei hoogleraar rechtssociologie Marc Hertogh van de Rijksuniversiteit Groningen. Na de wetswijziging komen alleen klokkenluiders voor bescherming in aanmerking als het ‘maatschappelijk belang’ in het geding is. Hertogh vindt dat die definitie duidelijker omschreven moet worden om meer rechtszekerheid te geven.
Andere experts vinden dat het criterium maatschappelijk belang juist moet worden geschrapt, zoals FNV en TI-NL. Ook meldingen over bijvoorbeeld seksuele intimidatie en corruptie moeten onder de klokkenluidersregeling gaan vallen, wil Rik van Steenbergen van de FNV. In het wetsvoorstel moet een open definitie van een misstand worden opgenomen, vindt Rooijendijk van TI-NL.
In de wet moet tevens worden geregeld dat werkgevers die klokkenluiders dwarsbomen ook bestuursrechtelijk en strafrechtelijk kunnen worden aangepakt, in plaats van alleen privaatrechtelijk, vinden de experts, onder wie Hertogh. De wet moet volgens hem een duidelijk signaal afgeven: “haal het niet in je hoofd om klokkenluiders te benadelen”. Rooijendijk is het daar volmondig mee eens. “Zonder afschrikwekkende sancties heeft de wet geen zin.”
De Tweede Kamer behandelt het wetsvoorstel op een later moment.