Rusland moet zich voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) verantwoorden voor zijn rol bij het neerhalen van vlucht MH17. Tegenover Nederland, maar ook veel individuele nabestaanden van MH17-slachtoffers. Het hof neemt niet alleen de klacht van Nederland tegen Rusland in behandeling, maar ook de meeste klachten van nabestaanden van MH17-slachtoffers, maakte het onverwacht tegelijkertijd bekend.
De nabestaanden waren al opgetogen over het besluit van het hof de zogeheten statenklacht van Nederland in behandeling te nemen. Maar de verrassende extra mededeling maakt het voor hen nog veel mooier, zegt hun “ongelooflijk opgeluchte en blije” woordvoerder Piet Ploeg. “We kunnen door!”
Premier Mark Rutte deelt de blijheid van de nabestaanden. “Het is weer een stap. Stap voor stap komen we tot gerechtigheid, let maar op. Het gaat een keer lukken.”
Het is voor het eerst dat een internationale rechter zich buigt over de verantwoordelijkheid voor de vliegramp. Als het hof Rusland uiteindelijk schuldig acht, is dat van grote politieke betekenis. Het kan Moskou ook veroordelen tot het betalen van schadevergoedingen. De uitspraak kan nog wel jaren op zich laten wachten.
Rusland probeerde het hof in Straatsburg tevergeefs ervan te weerhouden de zaak in behandeling te nemen. Het beweerde dat het niets te vertellen had in Oost-Oekraïne toen in 2014 van daaruit de raket werd afgeschoten die MH17 fataal werd. De dood van de 298 inzittenden, onder wie bijna tweehonderd Nederlanders, zou het land dus ook niet aangerekend kunnen worden.
Maar het hof denkt daar anders over. Rusland had indertijd wel degelijk “effectieve controle over alle gebieden die in handen waren van separatisten”. Vanaf april 2014 waren er Russische troepen in Oost-Oekraïne. Het had er bovendien “beslissende invloed” door zijn militaire, politieke en economische steun voor de rebellen. Het hof verwierp ook de andere bezwaren van Rusland.
De zaak voor het mensenrechtenhof is niet het enige spoor dat Nederland bewandelt om gerechtigheid te krijgen voor de slachtoffers. De rechtbank Den Haag heeft rebellenleider Igor Girkin (51), zijn rechterhand Sergej Doebinski (60) en garnizoenscommandant Leonid Chartsjenko (50) eind vorig jaar veroordeeld tot levenslang voor hun rol in het neerhalen van MH17. Ook probeert Nederland om Rusland aansprakelijk te stellen voor de ramp, wat Moskou uiteindelijk voor het Internationale Gerechtshof zou kunnen brengen.
Het hof gaat ook aan de slag met twee klachten van Oekraïne tegen Rusland, al verklaarde ze die niet op alle punten ontvankelijk. Oekraïne klaagde over onder meer moord, marteling en verkrachting door Rusland in Oost-Oekraïne en de ontvoering van kinderen van het bezette schiereiland de Krim.