Het demonstratierecht staat “ernstig onder druk” door het aanhouden van klimaatactivisten die opriepen tot de blokkade van de A12, oordeelt het College voor de Rechten van de Mens dinsdag. “De overheid moet demonstraties faciliteren”, benadrukt het mensenrechtencollege. “Inzet van strafrechtelijke instrumenten om de organisatie van een demonstratie te verhinderen is een extreem zwaar middel dat niet makkelijk te rechtvaardigen valt.”
Volgens het college lijkt het er bovendien op dat er met twee maten gemeten wordt. Klimaatactivisten en Black Lives Matter-activisten worden “onevenredig hard aangepakt” in vergelijking met andere demonstranten, zoals die van Farmers Defence Force. Dat er voorafgaand aan de blokkade op de A12 meerdere klimaatactivisten werden opgepakt wijst daar volgens het college ook op. De overheid moet het demonstratierecht garanderen. “Of het nu boeren zijn die demonstreren tegen stikstofbeleid dat het klimaat moet beschermen of klimaatactivisten die pleiten voor sneller overheidsoptreden om klimaatverandering tegen te gaan.”
Acht klimaatactivisten werden opgepakt voor opruiing in aanloop naar de blokkade op de A12, die actiegroep Extinction Rebellion had aangekondigd. De demonstranten mochten na verhoor het politiebureau weer verlaten, maar kregen een gebiedsverbod mee. Daarmee mogen ze de komende tijd niet op de Utrechtsebaan komen, het deel van de A12 dat in Den Haag tussen het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de tijdelijke Tweede Kamer ligt. Volgens het mensenrechtencollege kunnen deze arrestaties een “verlammend effect” teweegbrengen. “Anderen kunnen hierdoor ervan weerhouden worden om hun recht op vrijheid van meningsuiting en vreedzaam protest uit te oefenen.”
“Achteraf vervolgen van deelnemers aan een demonstratie kan en mag wel, maar alleen als zij zich ook daadwerkelijk schuldig hebben gemaakt aan strafbare feiten”, schrijft het college. Voorbeelden zijn vernieling of geweldpleging. Het college wijst erop dat tijdelijke verkeersblokkades door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zijn aangemerkt als vorm van demonstreren.
Overigens houdt het mensenrechtencollege wel een slag om de arm als het gaat om blokkadeacties. “Dat hangt af van de mate van wanorde en verkeersgevaar die zo’n blokkadeactie gaat opleveren.” Maar als het onmogelijk is om afspraken te maken met demonstranten over een blokkeeractie moet de overheid kiezen voor de “minst ingrijpende maatregel”, laat het college desgevraagd weten.
Verder is het college niet te spreken over de arrestatie van de twee journalisten die volgens de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) zijn opgepakt bij de blokkade op de A12. “Het verslag doen van een demonstratie door journalisten valt onder de bescherming van het demonstratierecht.” Villamedia meldt dat onder meer fotojournalist Jesper Peeters tijdens zijn werk bij de blokkade werd meegenomen door de politie, ondanks dat hij een NVJ-perskaart liet zien.