Premier Mark Rutte heeft zijn drie vicepremiers uitgenodigd om de uitslag van de provinciale verkiezingen te bespreken. Bedoeling van het overleg, dat dinsdag plaatsvindt op zijn ministerie van Algemene Zaken, is om onder meer de grote overwinning van BoerBurgerBeweging (BBB) te duiden en analyseren, zo heeft een woordvoerder van de Rijksvoorlichtingsdienst meegedeeld. De coalitiepartijen verloren flink en BBB werd de grootste in alle provincies.
Rutte gaf eerder aan dat de grote winst van BBB een krachtig signaal is van de kiezer, en dat hij wil kijken hoe hiermee om te gaan als kabinet. Het is niet zo dat een coalitiepartij heeft gevraagd om het coalitieakkoord open te breken, meldt de woordvoerder. Er zullen waarschijnlijk meer kabinetsoverleggen over dit onderwerp volgen, verwacht hij. De minister-president vindt het volgens hem verstandig om eerst binnen de top van het kabinet te bespreken welke trends er ten grondslag liggen aan de steun voor de partij van Caroline van der Plas. Het gaat volgens onderzoekers niet alleen om stikstof, maar er zijn meerdere redenen voor de onvrede onder kiezers.
De premier en VVD-leider kan zich met de vicepremiers Sigrid Kaag (D66), Wopke Hoekstra (CDA) en Carola Schouten (ChristenUnie) ook meteen voorbereiden op het debat in de Tweede Kamer dat de week erna plaatsvindt, op 4 april. Dat debat, dat door GroenLinks werd aangevraagd, werd tot woede van de hele oppositie eerst geblokkeerd door de coalitiefracties. Maar zij bedachten zich enkele uren later.
Afgelopen vrijdag, twee dagen na de verkiezingen, had de ministerraad ook al stilgestaan bij het verlies. Die is ook landelijk van betekenis, omdat de nieuwe leden van de Provinciale Staten eind mei de nieuwe Eerste Kamer kiezen. Daar wordt BBB de grootste met waarschijnlijk zeventien zetels. De vier coalitiepartijen zakken van 32 naar 22 zetels, volgens de prognose. Dat betekent dat het kabinet meer senatoren van oppositiepartijen achter zich moet zien te krijgen om beleid erdoorheen te krijgen. Dat zal waarschijnlijk leiden tot meer concessies.
Behalve de verkiezingsnederlaag lopen de meningen van de coalitiepartijen op enkele grote onderwerpen openlijk verder uiteen, zoals over het stikstofbeleid. Vooral 2030 als doel om de stikstofuitstoot te halveren, heeft gezorgd voor veel onvrede binnen het CDA. CDA-afdelingen in de provincies geven aan dat deze datum voor hun niet vaststaat, iets wat BBB ook niet wil. Ook op het asiel- en migratiebeleid staan de neuzen niet dezelfde kant op. VVD en CDA dringen aan op minder instroom terwijl D66 en ChristenUnie betere opvang bepleiten.