Na 175 dagen zijn rechtse partijen het eens over nieuw kabinet

Precies 175 dagen na de Tweede Kamerverkiezingen hebben PVV, VVD, NSC en BBB een akkoord bereikt over een nieuw kabinet. Tot op het laatste moment is het spannend of de partijen er uitkomen. Het akkoord is pas definitief als de vier fracties het eens zijn met het onderhandelaarsakkoord. Twee verkenners en vier informateurs in drie informatierondes waren nodig om dit resultaat te bereiken.

De eerste verkenner, PVV-senator Gom van Strien, geeft zijn opdracht op 27 november al terug voordat hij aan zijn opdracht is begonnen. Dat doet hij daags na beschuldigingen van fraude. PvdA'er Ronald Plasterk neemt het van hem over. Op 11 december concludeert hij dat een rechts kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB mogelijk is. Na het Kamerdebat over dit eindverslag wordt Plasterk aangewezen als informateur om de mogelijkheden van zo'n kabinet te onderzoeken.

Het nieuwe jaar begint voor de vier partijleiders en hun secondanten op het landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum. Onder leiding van Plasterk zouden goede gesprekken zijn gevoerd, maar inhoudelijk houden de partijen hun kaken op elkaar.

Niet lang daarna gaat het rommelen. Dat begint zo'n beetje na de aankondiging van de VVD-fractie in de Eerste Kamer voor de omstreden spreidingswet te gaan stemmen, terwijl de Tweede Kamerfractie eerder tegen was. Daarop zegt PVV-leider Geert Wilders dat "we een groot probleem hebben". Het lijkt met een sisser af te lopen. Er volgen vinnige tweets van vooral Wilders, waarop VVD-leider Dilan Yesilgöz op een VVD-congres naar hem uithaalt. De onderhandelingen gaan echter door.

Begin februari klapt de boel. Volkomen onverwacht wil Omtzigt niet verder praten. Het zet bij de onderhandelende partijen kwaad bloed, vooral omdat het nieuws via de media naar buiten komt, terwijl de onderhandelende partijen en de informateur van niets weten. Na een fel Kamerdebat, waar vooral Omtzigt het zwaar te verduren krijgt, wordt Kim Putters als nieuwe informateur aangewezen. Hij moet bedenken wat voor soort kabinet kan worden gevormd.

Putters stelt in zijn eindverslag medio maart een 'programkabinet' voor op basis van een akkoord op hoofdlijnen. De nieuwe informateurs Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol krijgen tot 15 mei de tijd om de mogelijkheden te onderzoeken van zo'n kabinet met PVV, VVD, NSC en BBB.

De twee informateurs spreken lang met de afzonderlijke partijleiders. De echte onderhandelingen beginnen eigenlijk pas op maandag 6 mei. Dan spreken Dijkgraaf en Van Zwol over een "cruciale week" waarin knopen moeten worden doorgehakt. Die cruciale week wordt bijna twee weken. Er wordt steeds langer onderhandeld en de partijen komen voor het eerst ook op zaterdag bij elkaar. De deadline komt snel naderbij.

Als de partijleiders dinsdagnacht rond 01.00 uur na een marathonoverleg naar buiten komen, tonen zij zich optimistisch. Woensdag zouden alleen nog de puntjes op de i worden gezet. Dat blijkt iets te optimistisch. Langer dan gepland zitten de partijen bij elkaar. De precieze reden is onbekend, maar VVD en NSC wijzen daarbij naar elkaar.

Een zogeheten 'programkabinet' moet het akkoord later gaan invullen en uitvoeren. Het zal nog een aantal weken duren voordat een nieuwe ministersploeg op het bordes staat.