Actievoerders aan Kamer: demonstratierecht staat onder druk

Actievoerders hebben de Tweede Kamer gewaarschuwd dat het demonstratierecht in Nederland onder druk staat. De lokale overheid verandert tijdens het spel regelmatig de spelregels en er wordt te vaak te veel geweld gebruikt, zeiden klimaatactivist Jelle de Graaf van Extinction Rebellion, Jerry Afriyie van Kick Out Zwarte Piet en Agractie-voorzitter Bart Kemp tijdens een gesprek met de Kamer over het demonstratierecht.

"Het demonstratierecht is belangrijker dan een sinterklaasoptocht", betoogde Afriyie. "Het demonstratierecht is een grondrecht, een sinterklaasoptocht niet." Als een demonstratie van Kick Out Zwarte Piet al wordt verboden, moet eenzelfde verbod gelden voor de intocht van Sinterklaas, vindt Afriyie. Hij roept burgemeesters op naar de ervaringen van demonstranten te luisteren. "We hebben vaak te maken met vijandig publiek."

De Graaf stelde dat de overheid het vertrouwen van vreedzame demonstranten "geknakt" heeft, en dat de overheid de eerste stap moet zetten om dat vertrouwen te herstellen. Kemp vindt dat de lokale overheid vooraf duidelijkheid moet geven over de spelregels die voor een demonstratie gaan gelden.

Daar is hoofdofficier van het arrondissementsparket Amsterdam, René de Beukelaer, het roerend mee eens. "We moeten regels afspreken en ons daaraan houden." Hij vindt ook dat moet worden geïnvesteerd in het "veel te broze" vertrouwen van demonstranten aan de ene kant en het lokale bestuur, politie en het Openbaar Ministerie aan de andere kant.

Politiechef Frank Paauw van de eenheid Amsterdam benadrukte dat de politie "naar eer en geweten" het grondrecht tot demonstreren beschermt en faciliteert. Hij voegde daaraan toe dat geweld in soms "onvermijdelijk" is. De politie is in dialoog met onder meer actievoerders om te leren van demonstraties, zei hij.

Volgens Sharon Dijksma, burgemeester van Utrecht en voorzitter van de Vereniging van de Gemeenten (VNG), is het demonstratierecht "niet onbegrensd". Demonstranten overschrijden regelmatig de grenzen van dit recht, vindt zij, net zoals de Haagse burgemeester Jan van Zanen. "We moeten de openbare orde handhaven en we willen het grondrecht tot demonstreren de maximale ruimte bieden", zegt Dijksma.

Drie wetenschappers en directeur Dagmar Oudshoorn van Amnesty International spreken van wederzijds wantrouwen. In hun ogen zijn de regels niet altijd duidelijk en hebben kleinere gemeenten weinig ervaring met demonstraties en dat kan schadelijk zijn voor actievoerders. Overheden moeten hun kennis delen en ook actievoerders moeten zich bewust zijn van hun verantwoordelijkheden, vinden ze.