Advies aan kabinet: neem snel besluit over belasting op stikstof

Het kabinet moet snel een duidelijke keuze maken of boeren op termijn moeten gaan betalen voor de stikstof die ze uitstoten, stellen adviseurs in een rapport aan stikstofminister Christianne van der Wal. Het kabinet wil deze optie als stok achter de deur houden, zodat het niet over hoeft te gaan op gedwongen uitkoop. In plaats daarvan zouden boeren een stikstofbelasting betalen, of rechten moeten kopen waarmee ze stikstof mogen uitstoten.

De zogeheten 'doelsturing' door beprijzing, waarbij boeren zelf kunnen bepalen hoe ze stikstofdoelen halen of anders extra betalen, is volgens ABDTopconsult een "effectieve en efficiënte manier om de stikstofuitstoot te verminderen". Maar dan moet daar wel snel duidelijkheid over komen, stellen de adviseurs. Onzekerheid over doelsturing kan noodzakelijke ontwikkelingen die ervoor nodig zijn "vertragen of zelfs blokkeren". Voordat een belasting ingevoerd kan worden, moet er veel gebeuren: de handhaving moet op orde zijn en ook de informatie over uitstoot moet betrouwbaar zijn.

De adviseurs geven verschillende opties, mocht het kabinet inderdaad willen sturen op afrekenbare doelen. Zo zouden boeren vlak bij kwetsbare natuurgebieden een maximale hoeveelheid rechten kunnen krijgen waarvoor ze stikstof mogen uitstoten. De maximale hoeveelheid daalt ieder jaar, waardoor de stikstofuitstoot afneemt. Iedere boer krijgt een individueel doel, op basis van rekenmodellen.

Een grovere methode, maar makkelijker in te voeren, is een rechtenstelsel waar iedere boer hetzelfde doel heeft, in plaats van een gepersonaliseerde opgave. In deze methode wordt ook niet alleen gekeken naar Natura2000-gebieden, maar naar grotere regio's. Deze manier is makkelijker in te voeren, maar is minder nauwkeurig: ook boeren die het nu al goed doen, zouden erdoor geraakt kunnen worden.

Wat ook kan, is belasting betalen voor iedere kilo stikstof die wordt uitgestoten. Hoe duur een kilo stikstof is, zou moeten afhangen van de locatie van het boerenbedrijf, stellen de adviseurs. Dit zou boeren een prikkel moeten geven om minder uit te stoten. Wel zou de belasting waarschijnlijk enkele keren aangepast moeten worden voordat het effect heeft: bij een te lage belasting incasseren boeren de extra kosten, bij een te hoge belasting komen boeren in de knel.