Advies landsadvocaat: gehele stop handhaving PAS-melders kan niet

Het is niet mogelijk voor provincies om in het geheel te stoppen met het handhaven van regels tegen boeren die buiten hun schuld om stikstof uitstoten zonder vergunning, aldus de landsadvocaat. Deze zogeheten PAS-melders worden over het algemeen gedoogd, maar de provincie Overijssel moest van de rechter toch tegen hen optreden. Wel is er ruimte om in sommige gevallen niet op te treden, stelt de landsadvocaat. Dit vraagt wel om maatwerk, schrijft stikstofminister Christianne van der Wal aan de Tweede Kamer.

Overijsselse PAS-melders kregen dwangsommen opgelegd die konden oplopen tot tienduizenden euro's. De politiek wil PAS-melders die in de problemen zitten helpen, maar stuit op vele juridische blokkades. De Kamer had om advies gevraagd van de landsadvocaat wanneer handhaving niet hoeft, en of handhaving niet überhaupt landelijk opgeschort kan worden. Dat laatste kan dus niet, aldus de juridisch adviseur van het kabinet.

PAS-melders zijn vaak kleinere boeren, die onder het oude systeem geen vergunning nodig hadden voor het uitstoten van stikstof. Maar daar kwam een einde aan toen de rechter in 2019 een streep zette door de stikstofaanpak van het kabinet. Sindsdien is de stikstofuitstoot van deze boeren illegaal, terwijl zij wel 'te goeder trouw' hebben gehandeld.

Als er "ecologische onderbouwing" is om niet te handhaven, of als er "andere maatregelen" worden getroffen, dan hoeft een provincie niet in te grijpen, adviseert de landsadvocaat. Het door de provincie opkopen van stikstofruimte om daarmee vervolgens de PAS-melder te legaliseren, kan ook niet altijd: de Europese commissie kan dit zien als staatssteun. Wel is het "in beginsel" mogelijk dat bijvoorbeeld banken een garantstelling geven, zodat de boer zelf stikstofruimte kan opkopen voor zijn of haar legalisatie.

Van der Wal schrijft dat de reactie van de landsadvocaat laat zien hoe complex de problematiek met de PAS-melders is. Dat de financiële sector ruimte ziet om te helpen, vindt ze "een hoopvol signaal". Zij gaat bezien of dit ook daadwerkelijk oplossingen gaat bieden.

Boeren die door handhaving financiële schade oplopen, kunnen hiervoor terecht bij een loket. Het kabinet komt met een onafhankelijke commissie om dit schadeloket verder vorm te geven, aldus Van der Wal.