AIVD: ‘kwaadaardige elite’ populairste complottheorie

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) ziet een "ontwikkeling" van extremisten die zich niet alleen richten tegen de overheid, maar ook meer en meer tegen allerlei organisaties en instituties. Dit staat in het jaarverslag over 2022. "Kenmerkend voor deze groep is de boodschap dat in Nederland een kwaadaardige elite aan de macht is, die ‘de vijand’ is van de Nederlandse bevolking."

De boodschap wordt ook na corona nog altijd verspreid, volgens de AIVD, en lijkt het "momenteel het populairste extremistische narratief in Nederland. Het centrale idee van anti-institutionele extremisten vormt een ernstige lange termijndreiging tegen Nederland". De inlichtingendienst noemt 2022 een "grimmig jaar", onder meer vanwege het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. De oorlog zorgde ervoor dat gas schaars werd in Europa.

"De eerste levensbehoeften werden fors duurder. Daardoor kregen extremistische aanjagers in Nederland na de coronacrisis opnieuw gelegenheid om complottheorieën te verspreiden over een ‘kwaadaardige elite’. Soms grijpen landen als Rusland onrust in het Westen aan om in het geheim tegenstellingen in de samenleving aan te wakkeren."

Vorig jaar zag de inlichtingendienst al een verdere radicalisering van extreem-rechts. De dreiging van rechts-terrorisme in Nederland is in 2022 "niet verminderd. In de loop van het jaar heeft de AIVD een aantal keer een mogelijke rechts-terroristische dreiging voorkomen door die actief te verstoren".

De groep waar de grootste rechts-terroristische geweldsdreiging vanuit gaat is een "relatief nieuwe generatie", bestaande uit (jonge) mannen die internationaal online met elkaar contact hebben. In chatgroepen en via kanalen praten ze "terroristisch geweld goed en verheerlijken dat". In Nederland verandert de beweging steeds van samenstelling. Er komen online profielen bij en ze verdwijnen weer, maar de omvang lijkt "uit enkele honderden aanhangers te bestaan". Vooral antisemitisme zou centraal staan in het rechts-extremisme van deze tijd.

Volgens de AIVD is er ook risico dat dreigingen gaan "overlappen". Zo zijn niet alleen politici, "maar ook journalisten, gezagsdragers, juristen en wetenschappers afgelopen jaar het doelwit geweest van extremisten of de georganiseerde misdaad".