Asiel ligt vooral politiek gevoelig sinds 'grasslapers' Ter Apel

De spanningen over de migratieaanpak lopen binnen het kabinet zo hoog op, dat niet wordt uitgesloten dat Rutte IV daar over gaat vallen. Van meet af aan was asielmigratie een gevoelig punt in de coalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie. Maar vooral sinds vorig jaar mei, toen de asielcrisis uit de hand liep en honderden asielzoekers buiten op het gras in Ter Apel moesten slapen, werd de zoektocht naar een oplossing steeds prangender en de druk groter. En de verschillen in opvattingen tussen de vier partijen steeds duidelijker.

Over een ding zijn de vier partijen het eens: er moet grip op migratie komen. Dat is ook in het regeerakkoord vastgelegd. "Nederland staat voor een rechtvaardig, humaan en effectief asiel- en migratiebeleid. Wij willen migratie zoveel mogelijk in goede banen leiden en meer grip krijgen op migratie." De legale migratie moet worden verbeterd en de irreguliere migratie aangepakt. Ook moet overlast worden bestreden en uitgeprocedeerde asielzoekers terug worden gestuurd naar het land van herkomst.

Toen de coalitieafspraken werden uitgewerkt, kwam al snel gedoe. Niet alleen tussen de coalitiepartijen, maar ook binnen de partijen. Vooral de VVD-achterban liet flink van zich horen, maar ook die van de ChristenUnie. Wat de ene partij humaan vindt, vindt de ander volstrekt inhumaan bijvoorbeeld. VVD en CDA zijn voor een strenger asielbeleid dan D66 en ChristenUnie.

In augustus vorig jaar kwam het kabinet met een eerste, moeizaam tot stand gekomen asieldeal. Een onderdeel daarvan was een rem op nareizigers. Dat lag vooral bij de ChristenUnie, maar ook bij D66 moeilijk. De hoogste bestuursrechter zette een streep door de maatregel omdat die in strijd is met het nationale en Europese recht.

In november liepen de gemoederen nog hoger op, toen staatssecretaris Eric van der Burg (Asielzaken, VVD) met zijn spreidingswet kwam. Doel daarvan is de opvang van asielzoekers eerlijk over Nederland te verdelen, waarbij gemeenten die weigeren daartoe gedwongen kunnen worden. Veel VVD'ers willen niets weten van wat zij de 'dwangwet' noemen.

Aanvankelijk wilde de VVD-Kamerfractie dan ook niet instemmen met het wetsvoorstel. VVD-leider Mark Rutte moest er daarvoor aan te pas komen. Daarna moest de VVD-achterban worden gerustgesteld.

Op een tumultueus VVD-congres in november zegde Rutte zijn opstandige en ontevreden achterban zijn "persoonlijke commitment" toe om de asielstroom "substantieel" naar beneden te brengen. Op het laatste VVD-congres in juni werd er opnieuw flink gemord, omdat Rutte in de ogen van veel liberalen zijn belofte niet is nagekomen.

Ook het geduld bij de VVD-fractie lijkt op. De fractie heeft deze week extra druk op het kabinet gezet om vrijdag met een stevig pakket te komen. Als dat niet stevig genoeg is, zeiden fractievoorzitter Sophie Hermans en asielwoordvoerder Ruben Brekelmans eerder niet uit te sluiten de stekker uit het kabinet te trekken.