CIDI: herdenken op 4 mei heeft waarschuwend effect

Het herdenken van de Tweede Wereldoorlog kan een waarschuwend effect hebben, zegt Naomi Mestrom, directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI), in de aanloop naar 4 en 5 mei. Ze signaleert een toenemende polarisatie in Nederland. De periode 1940-1945 laat volgens Mestrom "goed zien waar antisemitisme, discriminatie en uitsluiting toe kunnen leiden". Mestrom denkt ook dat herdenken "verbindend kan werken in een tijd waarin we tegenover elkaar kunnen staan", zegt ze.

Donderdag is het Dodenherdenking en zijn mensen in heel Nederland twee minuten stil om burgers en militairen te herdenken die sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in oorlogssituaties om het leven zijn gekomen. Vrijdag zijn er vanwege Bevrijdingsdag talloze festivals om de vrijheid te vieren.

NIOD-onderzoeker Kees Ribbens signaleert de laatste jaren een "aanhoudende belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog". Het NIOD is het Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. Door de oorlog in Oekraïne is er volgens Ribbens ook een groeiende behoefte aan het herdenken van andere oorlogen. "Maar er zijn ook tal van mensen die de focus op de Tweede Wereldoorlog juist niet kwijt willen raken", zegt hij.

Ook zijn er volgens de NIOD-onderzoeker niet zoveel gezamenlijke momenten om "instemming met de democratie te kunnen laten zien". "Dan is het niet verbazingwekkend dat mensen dat moment aangrijpen om te laten zien dat ze het belangrijk vinden", zegt Ribbens. "Bij een herdenking kun je uiting geven aan gevoelens en angsten, over bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne, en pal staan voor onze vrijheden."

Onder meer herdenkingscentra zoeken volgens Mestrom ook naar meer mogelijkheden om de oorlog levend te houden nu de generatie die de oorlog meemaakte verdwijnt. "Herinneringscentra zoals Kamp Vught en Westerbork leiden nu sprekers van de tweede en derde generatie op, om het verhaal van hun ouders of grootouders in schoolklassen te vertellen."

De Tweede Wereldoorlog komt nog steeds veel aan bod in films, romans, graphic novels en tentoonstellingen, zegt Ribbens. Zo verschijnt dinsdag de Disney+-serie A Small Light, over verzetsstrijder Miep Gies, die de onderduikers in het Achterhuis hielp. Ribbens denkt niet dat het herdenken ineens stopt als de laatste Nederlander die de oorlog heeft meegemaakt overlijdt. "Dat lijkt me onwaarschijnlijk."