Column Wat Vindt Huib Daar Van?

In Australië probeerde men de Tasmaanse Duivel te redden, door ze op een eilandje te isoleren. De soort werd bedreigd door een overdraagbare vorm van kanker. Het lukte, ze plantten zich voort en vraten een hele pinguïn kolonie op en ook nog een hele kolonie zeevogels. De intentie om de Tasmaanse Duivel te redden had de consequentie dat een ander eco-systeem in de problemen kwam.

We zien dat mechanisme, wat men in het Engels aanduidt als 'Second Order Effects', vaak. Toen de Amerikaanse soldaten naar huis kwamen na WO II, wilde men ze goedkope huurwoningen verschaffen en de overheid sommeerde een maximale huurprijs in New York. Toen de kosten van onderhoud stegen, waren de huren niet meer kostendekkend en de huurbazen lieten de huizen verloederen, waarna ze gesloopt moesten worden, waardoor er nog minder betaalbare huurhuizen waren. Het klinkt zo nobel, lagere huurijzen.

Als je ziek bent van de griep, met spierpijn, hoofdpijn en koorts en je keel voelt als schuurpapier, dan neem je twee paracetamol en je voelt je iets minder akelig. Dat doe je een aantal dagen tot het weer wat beter gaat. Koorts is echter geen ziekte, en het bestrijden daarvan werkt averechts; virussen houden niet zo van die hogere temperatuur. De koorts verminderd het aantal virussen wat men rondstrooit, waardoor mensen met koorts minder besmettelijk zijn. Dat effect is niet onaanzienlijk; verlagen van de koorts vergroot het aantal zieken tijdens een griepgolf met ongeveer vijf procent en is derhalve ook verantwoordelijk voor meer sterfgevallen.

Om de corona golf te doen stoppen, werden lockdowns ingesteld. Immers, we moesten de curve naar beneden halen en het ziekenhuis ontlasten. Dat het gevolg was dat de corona golf naar alle waarschijnlijkheid veel langer duurde, niet duidelijk levens heeft gered maar wel forse economische schade heeft veroorzaakt, weten we nu. Het effect van die economische schade is op termijn veel schadelijker dan wanneer men had geaccepteerd dat tijdens een griepgolf mensen met een zwakke gezondheid komen te overlijden. Uiteindelijk gaan de lockdowns veel meer levens eisen.

Een van de grootste Second Order Effecten staat ons nog te wachten. Na de economische crisis van 2008 werd er een gigantische hoeveelheid geld in de economie gepompt. Lenen werd goedkoper, want de rente daalde. Investeerders en banken kochten op grote schaal aandelen en vastgoed. Het bijmaken van geld hebben de centrale banken doorgezet en toen de corona crisis zich aandiende, werden de geldkranen vol open gezet. In Denemarken is er nu een hypotheek, waar je zelfs minder over hoeft te betalen dan je leent; je krijgt geld toe om een huis te kopen! Het illustreert keurig de waanzin van dit monetaire beleid. Een econoom zei hierover, dat we de rentestand kunnen zien als een graadmeter voor de waarde van het geld – nihil. Vastgoed, goud, zilver, grondstoffen – dat is waar de waarde zit. We weten allemaal dat de huizenprijzen in Nederland door het dak gaan. Hout (grondstof voor de bouw) is met 50 procent duurder geworden. Twee Second Order Effecten. Het volgende ingrijpende effect is toename van de inflatie.

Tussen 1970 en 2010 verminderde de koopkracht met ongeveer 400 procent, mede door de komst van de euro. Ja, computers en televisies werden goedkoper, we kunnen mobiel bellen, er is internet. De economie echter, is politiek gekaapt waardoor brandstofprijzen veel te hoog zijn en je karretje in de supermarkt steeds duurder wordt. Welkom stagflatie . De geldcreatie van de overheid en centrale banken heeft nu al een enorme hoeveelheid mensen miljonair gemaakt en miljoenen mensen armer gemaakt. Henry Ford, de automaker, zei ooit dat het maar goed is dat burgers het geldsysteem en bankieren niet begrijpen, want als ze dat wel deden hadden we morgen een revolutie. Maar dat is een Derde Orde Effect.