Commissie aan politiek: maak vaart met verbeteren rechtsstaat

Het parlement en het aanstaande kabinet moeten haast maken met het versterken van de rechtsstaat, vindt de Staatscommissie rechtsstaat. Nog te vaak lijden burgers onder "de verwaarlozing van de rechtsstaat", oordeelt de commissie. Het gaat dan niet alleen om bijvoorbeeld de toeslagenaffaire of de gaswinning in Groningen, maar ook om "ingewikkelde regelingen" voor bestaanszekerheid.

Er zijn tien punten waarop de overheid met verbetering moet komen. Er zou ongeveer 1,5 miljard euro nodig zijn om de plannen van de commissie uit te voeren.

Zo moet beleid een stuk eenvoudiger worden. Burgers die afhankelijk zijn van de overheid voor bijvoorbeeld toeslagen en regelingen, ervaren die ondersteuning als "een ingewikkeld doolhof". Beleid moet bovendien meer afgestemd zijn op de vaardigheden van burgers en beter worden gecommuniceerd. De commissie raadt het te vormen kabinet aan direct afspraken te maken hoe het stelsel van inkomenssteun eenvoudiger gemaakt kan worden. Uitvoeringsinstanties zouden een "rode kaart" moeten kunnen trekken als hen gevraagd wordt onuitvoerbaar beleid uit te voeren.

Ook de rechtsbescherming van burgers moet beter, oordeelt de commissie. Door grote tekorten aan bijvoorbeeld sociaal advocaten raken mensen in de knel. "Om de toegankelijkheid tot het recht te herstellen, is een forse verhoging van de vergoedingen voor sociaal advocaten nodig."

Verder moet het versterken van de rechtstaat "weer leidend in het handelen van de politiek en overheid" worden. "Er is sprake van een gebrek aan rechtsstatelijk leiderschap." De staatscommissie vindt dat politici de principes van de rechtsstaat moeten uitdragen en elkaar aanspreken op tekortkomingen. Een op te richten planbureau voor de rechtsstaat kan bijdragen aan de "rechtsstatelijke blik" van Nederland. Ook moet meer worden ingezet op langetermijnbeleid.

De huidige coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB kwam moeizaam tot stand, mede door zorgen bij coalitiepartijen over de rechtsstatelijkheid van de PVV. De partij van Geert Wilders pleitte eerder voor het afschaffen van korans en een belasting op hoofddoeken. Ook liet Wilders zich meermaals laatdunkend uit over rechters of journalisten. De coalitie heeft afgesproken de rechtsstaat te beschermen en wetten en verdragen te respecteren.