Commissie: rampzalige situatie Groningers was niet onontkoombaar

De ontstane situatie waarin Groningers kampen met grote problemen als gevolg van de aardbevingen door gaswinning, kan "met recht betiteld worden als ‘rampzalig’", schrijft de parlementaire enquêtecommissie in haar rapport. Dat de gaswinning is uitgelopen op "ongekend systeemfalen", was niet onontkoombaar: politiek en de oliemaatschappijen hebben door de jaren heen verscheidene belangrijke signalen gemist en genegeerd.

"Was de aardbevingsproblematiek van het begin af aan serieus genomen, dan had veel ellende voorkomen kunnen worden", aldus de commissie, die dan ook spreekt van "nalatigheid jegens de Groningers".

Een eerste gemiste kans om in te grijpen was er al in 1993, aldus de commissie: de Begeleidingscommissie Onderzoek Aardbevingen zag toen het verband tussen de gaswinning en de aardbevingen. Tien jaar later, bij de invoering van de Mijnbouwwet, hadden ook meer waarborgen moeten worden ingebouwd.

Maar de meeste signalen kwamen binnen tussen 2013 en 2018 (het jaar waarop werd aangekondigd dat de gaskraan op termijn dicht zou gaan), tijdens de regeerperiodes van drie kabinetten-Rutte. De commissie noemt als voorbeeld het advies van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) uit januari 2013, waarin de toezichthouder "heel nadrukkelijk" aangeeft dat de winning omlaag moet. Dit gebeurde na de zware beving in 2012 bij Huizinge. Tijdens de openbare verhoren van de parlementaire enquêtecommissie werd al duidelijk dat de ernst en de gevolgen van die beving niet of nauwelijks doordrongen in politiek Den Haag.

De nalatigheid waarover de commissie spreekt, was een gevolg van de stelselmatige onderschatting van de risico’s van bevingen én de mentale belasting op Groningers die steeds te maken kregen met verschillende schadeprocedures. Lange tijd werd ontkend dat gaswinningen tot aardbevingen zouden leiden (de NAM noemde dit "flauwekul"), en later werd de zwaarte van de aardbevingen lang onderschat.

Dat was geen toeval, ziet de commissie. De kennis over het Groningenveld is doelbewust beperkt gehouden. Dit is "laakbaar", en is vooral de NAM aan te rekenen, maar de commissie wijst in tweede instantie naar kennispartijen als het KNMI.

Overigens onderschatten niet alleen de overheid en de oliemaatschappijen de problemen in Groningen: "De ernst van de zaak en de fundamentele veronachtzaming van de belangen van Groningers lijken vaak niet door te dringen tot de rest van Nederland." Dat geldt ook voor de landelijke media, hoewel de commissie de oorzaak hiervan niet goed weet te duiden.