Commissie: 'sleepwet' schiet deels tekort en moet aangepast

De Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv) - sleepwet in de volksmond - schiet op een aantal punten tekort en moet aangepast worden. De aanpassingen moeten al bij de aanstaande kabinetsformatie meegenomen worden. Dat staat in het woensdag gepubliceerde rapport van de evaluatiecommissie onder leiding van Renée Jones-Bos. Over de in mei 2018 ingevoerde wet is een flinke discussie gevoerd, politiek en maatschappelijk.

De Wiv geeft de geheime diensten AIVD en MIVD meer en uitgebreidere opsporingsmogelijkheden. Groot twistpunt was de mogelijkheid om in onderzoeken naar mogelijk verdachte personen en/of organisaties grote hoeveelheden data te onderscheppen - bulkdata - ook van mensen die geen onderdeel van onderzoek zijn en dat ook nooit zullen worden.

De commissie vindt dat het verzamelen en het gebruik van deze bulkdata met meer waarborgen moet worden omkleed. "Zowel het verwerven en verwerken moet beter worden geregeld in de wet", aldus de commissie. "De Wiv voorziet nu niet in de nodige waarborgen voor zorgvuldige omgang met bulkdata." Onlangs nog zei het Europees Hof van Justitie dat het ongericht verzamelen van telefoon- en internetgegevens strijdig is met Europese privacyregels.

Verder vindt de commissie dat er extra waarborgen moeten komen voor de gegevensuitwisseling met buitenlandse diensten. "In de wet moet worden opgenomen dat er geen gegevens worden gedeeld als er een reëel risico bestaat dat gebruik door de ontvangende dienst een flagrante schending oplevert van het internationaal recht, en in het bijzonder de mensenrechten en internationaal humanitair recht."

Ook zou er een rol moeten komen voor de Raad van State. De wet kent nu een aantal vaagheden, zoals bijvoorbeeld ‘zo gericht mogelijk’ data onderscheppen. De rechter zou een invulling kunnen geven hieraan. De commissie ziet in de praktijk dat dit nu soms zorgt voor patstellingen tussen de diensten en de toezichthouders over de interpretatie van de begrippen en de invulling ervan.

"De Wiv zorgde voor een versterking van de waarborgen op het werk van de AIVD en MIVD", staat in het rapport. "Ook ontbreekt het de diensten niet aan bevoegdheden." Met de invoering van de wet werd ook een onafhankelijke toetsingscommissie (TIB) opgetuigd voor het toetsen vooraf. De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) houdt toezicht op de uitvoering.