Dementiedeskundige (76) geeft out of the box advies aan verpleegtehuizen

Naar verwachting is dementie in 2040 de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland. Dementiedeskundige, docent en adviseur Anneke van der Plaats (76) weet alles over deze ziekte en het brein en adviseert en doceert volop. In het kader van Wereld Alzheimer Dag vroegen wij haar naar het advies dat zij dagelijks geeft aan verpleegtehuizen voor dementerenden.

Bezig zijn met dementie is inmiddels voor Anneke een hobby geworden. Ze komt uit een familie waarin iedereen geneeskunde heeft gestudeerd, dus aan haar de schone taak om dit ook te gaan doen. Tijdens een stage in een verpleeghuis wist ze na drie dagen: hier wil ik werken. “Ik heb me toen gerealiseerd dat de ziekte niet het belangrijkste is, maar de persoon die ziek is.”

Na haar studie heeft Anneke dertig jaar als verpleeghuisarts in verschillende verpleegtehuizen gewerkt. Ze merkte al snel dat de omgeving allesbepalend is voor dementerende mensen. “Je moet een goede en vertrouwde omgeving voor ze creëren. Als je dat doet, merk je niet eens dat ze dement zijn.” Op haar zestigste is Anneke vier jaar neurowetenschappen gaan studeren. “Ik was tijdens mijn studie meer gericht op het gedrag van mensen, want daar hebben de meeste mensen last van. Als je het gedrag begrijpt, kan je met oplossingen komen.”

Sindsdien heeft Anneke zich verdiept in het brein, richt ze zich volledig op de ziekte dementie en hoe je het leven voor deze mensen draaglijk kan maken door middel van veranderingen in de omgeving. Daarnaast heeft ze speciale programma’s ontwikkeld, waardoor mensen met dementie zich anders gaan gedragen. “Als ik ga kijken in een verpleeghuis, kijk ik meteen naar de gezamenlijke huiskamer. Ik sta daar dan een poosje en als ik mezelf de vraag stel: wie is hier eigenlijk dement?, dan is het een goede huiskamer.”

“Je moet ze hun eigen stoel van thuis geven”

De inrichting is het allerbelangrijkste. Er hoeft maar iets op de verkeerde plek te staan en iedereen is in rep en roer, aldus Anneke. Veel gebouwen zijn modern, glad en kaal en dat werkt volgens haar niet. “Een zeil op de vloer zien ouderen als water of ijs. Ook moet je niet een rode stoel tegen een rood gordijn zetten. Die zien ze niet en lopen ze omver. Mensen met dementie hebben geen beelden in hun hoofd. Je moet ze dus hun eigen stoel van thuis geven, want die herkennen ze. Normaal wordt deze stoel in hun eigen kamer gezet, maar dat is een grandioze vergissing. Mensen die het aan hun hersenen hebben, kunnen niet tegen de stilte van hun kamer. Die mensen zie je vaak eindeloos rondlopen, omdat ze op zoek zijn naar bekende prikkels.”

Naast de inrichting moeten dementerenden voldoende dynamische prikkels hebben, ook in hun kamer. “Ze liggen vaak op een eenpersoonskamer, maar dan zijn ze de hele nacht in touw. Je kunt iets doen met projecties op de muur, bewegende lichtjes of een schuifwand. Die wordt dan in de nacht opengeschoven, zodat ze toch samen liggen. Ze willen net als bejaarden veel beweging en geluid. Daarom zitten in bejaardenhuizen de mensen vaak bij de uitgang. Dan heb je constant bioscoop.”

“De televisie is de leidraad in hun dag en nacht”

Ook heeft Anneke samen met Stichting Geheugenvenster een 24-uurs programma ontwikkeld, wat continu op een groot scherm getoond kan worden. “Van normale televisie begrijpen dementerenden geen bal, want hun hoofd is leeg. Dus in de ochtend wordt er een opgaande zon getoond en vervolgens een beeld van een vrouw die brood aan het eten is. Dan weten ze dat ze gaan ontbijten. Vervolgens een film over het ochtendgloren en dan komt Rita Corita in beeld die een kopje koffie drinkt. Dan weet iedereen: het is koffietijd. Er is altijd iets te zien op televisie, want anders vervelen ze zich een ongeluk. Mensen met dementie kunnen niet meer denken en er gebeurt in hun hoofd letterlijk niets. Het enige wat ze hebben, is wat er om hen geen gebeurt. Met dit programma wordt de televisie de leidraad in hun dag en nacht. Dit voorkomt dat ze gaan ronddwalen en zitten wiegen.”

De basis voor Anneke haar adviezen en programma’s liggen in de neurowetenschappen. “Wanneer je iets aan je hersenen krijgt, wordt je gedrag bepaald door de omgeving.” Ook benadrukt ze het belang van een rustmoment in de dag. “Als je dementerenden in de middag in bed legt, denken ze als ze wakker worden dat het de volgende dag is. Dat begrijpen ze niet. Zet een bewegend beeld op in de middag met een muziekje erbij, bijvoorbeeld van een weiland met koeien, geef iedereen een kussentje en een dekentje, en binnen twee minuten slaapt iedereen. Hiermee voorkom je middagonrust. Als je ze niet laat slapen in de middag, begint iemand om 16:00 uur te roepen dat ‘ie naar moeder wil, en dan wil iedereen naar moeder. Ook een beweeguurtje één uur voorafgaand aan het avondeten is belangrijk. Ik laat ze dansen, want dat kunnen ze allemaal. Hierdoor gaat het vocht in hun benen weer stromen en moeten ze na het avondeten een grote plas doen. Hiermee voorkom je bedplassen.”