'Elke kliniek zijn eigen protonentherapie'

Nu is het nog uniek voor Nederland, het centrum voor protonentherapie dat vrijdag officieel werd geopend bij het Universitair Medisch Centrum Groningen. Maar deze therapie tegen tumoren is het begin van de toekomst, verwacht afdelingshoofd en initiatiefnemer Hans Langendijk: ,,Over een jaar of tien heeft elke ziekenhuisafdeling voor radiotherapie een eigen protonenfaciliteit.''

Protonen zijn minieme deeltjes, de bouwstenen van atomen. Ze kunnen heel gericht op een tumor worden afgevuurd om het gezwel te bestrijden. Langendijk: ,,Het belangrijkste gevaar voor complicaties is wanneer gezond weefsel wordt blootgesteld aan straling. Hoe hoger de dosis, hoe groter de kans op complicaties.'' Dat is bijvoorbeeld een probleem bij longkanker. ,,Je zou die tumor eigenlijk een hogere dosis willen geven om hem uit te schakelen. Dat kon niet omdat er te veel gezonde weefsels omheen liggen. Nu kan de dosis omhoog. Dat vergroot de overlevingskans.''

Het Groningse centrum is al sinds 22 januari in gebruik en heeft ongeveer dertig patiënten behandeld. De meesten van hen zijn kinderen. Tot nu toe moesten zij naar het buitenland voor protonentherapie, nu kunnen ze in eigen land blijven. ,,Kinderen zijn gevoeliger voor de gevolgen van bestraling dan volwassenen, doordat ze nog in de groei zijn. Op de langere termijn kunnen zij meer gezondheidsproblemen krijgen. Stel dat je in de borstholte bestraalt, dan zou de patiënt op 20- of 30-jarige leeftijd hartklachten kunnen krijgen.’’

Ook in het hoofd en de hals zijn veel organen die gevoelig zijn voor bestraling. ,,Na een bestraling kun je misschien minder goed slikken, dan word je soms afhankelijk van sondevoeding. Je speekselaanmaak kan verloren gaan. Dat zijn ernstige bijwerkingen.’’

Bij protonentherapie ligt de patiënt op een tafel. Uit een draaiend kastje komen protonen. ,,Het is indrukwekkend, ook voor collega's die er voor het eerst komen'', zegt Langendijk. Het UMCG heeft daarom een app gemaakt, zodat patiënten vanuit huis al rond kunnen kijken. ,,Ze lopen het gebouw in, zien de balie, bekijken de bestralingsruimte. Hopelijk wordt het dan iets minder overweldigend.''

Het centrum in Groningen heeft zo'n 70 miljoen euro gekost. Het is het eerste van drie complexen in Nederland. Delft en Maastricht volgen binnenkort, Amsterdam is op de lange baan geschoven. Over een paar jaar kijkt de overheid of meer centra nodig zijn. Langendijk: ,,Groningen, Delft en Maastricht hebben bij elkaar plek voor zo'n 1600 patiënten per jaar. Wij schatten in dat ongeveer vijfduizend mensen per jaar baat hebben bij protonentherapie. Dat is zo'n vijf procent van alle kankerpatiënten in Nederland.''