Enorme winst farmaceuten door miljardeninvesteringen overheden

De enorme winsten van farmaceutische bedrijven tijdens de coronapandemie zijn grotendeels te danken aan miljardeninvesteringen vanuit overheden, concludeert Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) in een nieuw rapport. In de contracten met onder meer vaccinmakers Pfizer en Moderna ontbraken afspraken om extreme winsten te voorkomen.

Pfizer maakte op covidproducten 35 miljard dollar nettowinst in 2021 en 2022. Moderna en BioNTech verdienden allebei zo'n 20 miljard dollar en het Chinese farmaceutische bedrijf Sinovac inde ongeveer 15 miljard dollar. AstraZeneca en Johnson & Johnson kozen ervoor om hun vaccins zonder winstoogmerk te verkopen, schrijft SOMO.

Volgens het rapport ontvingen zeven vaccinproducenten minstens 5,8 miljard dollar aan overheidsfinanciering. De Amerikaanse regering was met 5 miljard dollar de grootste financier. Van zogenoemde Advanced Purchase Agreements profiteerden de vaccinproducenten nog meer: minstens 86,5 miljard dollar. Daarmee kregen de farmaceutische bedrijven vooraf geld voor ontwikkeling en productie van de vaccins. Het risico ligt daardoor bij de kopers, in dit geval de overheden.

Hoeveel voordeel de bedrijven precies hadden van de Advanced Purchase Agreements is moeilijk vast te stellen. "Het bedrag zou wel eens veel hoger kunnen liggen omdat bedrijven en overheden niet transparant zijn geweest over hun deals", zegt onderzoeker Esther de Haan van SOMO. "Voor zover wij hebben kunnen vaststellen, hoefden bedrijven op grond van deze overeenkomsten geen geld terug te geven dat was gebruikt voor de ontwikkeling en productie van vaccins. Zelfs niet wanneer de ontwikkeling mislukte en het vaccin nooit werd geleverd."

Ook werkten rijke landen met hun investeringen vaccinongelijkheid in de hand, ziet SOMO. "Bedrijven zijn schaamteloos voor de winst gegaan en hebben de voorkeur gegeven aan deals met landen met een hoog inkomen, die een hogere prijs per dosis betaalden", zegt De Haan. "Rijke landen hebben ook lage-inkomenslanden verdrongen door deals te sluiten met alle vaccinproducenten en meer vaccins op te eisen dan ze nodig hadden." Pfizer/BioNTech en Moderna verhoogden de prijzen van hun vaccins tussen 2020 en 2022 met respectievelijk 56 en 73 procent, terwijl zij volgens SOMO al vanaf het begin van de pandemie "aanzienlijke winsten" boekten.

Het is dus zaak vaccins wereldwijd eerlijker te verdelen, stelt SOMO. Bovendien moeten regeringen ervoor zorgen dat hun investeringen niet leiden tot "exorbitante winsten". De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wil dat er een pandemie-overeenkomst komt. Volgens SOMO schiet een eerder gepubliceerde ontwerptekst echter ernstig tekort, omdat er geen voorwaarden worden gesteld over prijzen, winsten en gelijke toegang tot medicatie.