Enquêtecommissie brengt verslag uit over fraudeaanpak overheid

De parlementaire-enquêtecommissie die onderzoek deed naar het fraudebeleid en de dienstverlening van de overheid, komt met haar eindverslag. Het rapport moet meer inzicht geven in hoe het zo mis kon gaan in het schandaal rond de kinderopvangtoeslag, maar ook bij de aanpak van bijvoorbeeld (vermeend) misbruik van uitkeringen.

De parlementaire enquête - het zwaarste onderzoeksinstrument waarover de Tweede Kamer beschikt - volgt op een eerder onderzoek naar het toeslagenschandaal. Dat rapport met de titel Ongekend Onrecht leidde begin 2021 tot de val van het derde kabinet-Rutte.

De enquêtecommissie verhoorde in het najaar van 2023 onder meer diverse (voormalige) politici, topambtenaren en bestuurders van uitvoeringsorganisaties. Demissionair minister-president Mark Rutte kwam twee keer langs, een keer om te getuigen over zijn rol als oud-staatssecretaris van Sociale Zaken, en een keer over zijn jaren als premier.

De verhoren legden bloot hoe in de afgelopen decennia het denken over sociale zekerheid is veranderd en de nadruk is komen te liggen op het tegengaan van fraude en misbruik. Tegelijkertijd werd bezuinigd op uitvoeringsorganisaties en werd de dienstverlening vanuit de overheid sterk gedigitaliseerd.

Waar burgers die moeite hadden met het invullen van formulieren eerder nog hulp konden krijgen, hadden uitvoerders daar door deze politieke keuzes geen ruimte meer voor. Zij werden door strengere fraudewetgeving bovendien gedwongen hard op te treden als diezelfde burgers een foutje maakten in hun aanvraag.

De gevolgen hiervan werden duidelijk tijdens de verhoren van mensen die door deze hardvochtige aanpak klem kwamen te zitten. Zo ging een moeder bijna ten onder aan het toeslagenschandaal en een stel dat nog altijd kampt met de naweeën van een lange en ongelijke strijd met de Belastingdienst. De emoties liepen bij deze gesprekken soms hoog op.

Van de oorspronkelijke commissieleden zijn alleen de huidige voorzitter Michiel van Nispen (SP), Senna Maatoug (GroenLinks-PvdA) en Thierry Aartsen (VVD) nog over. Oud-voorzitter Salima Belhaj (D66), Farid Azarkan (DENK), Evert-Jan Slootweg (CDA), Lammert van Raan (PvdD) en Sylvana Simons (BIJ1) zijn sinds de verkiezingen geen Kamerlid meer.