Ethiek in de zorg: wanneer zijn artsen medisch aansprakelijk en hoe kunnen fouten worden voorkomen?

Meestal gaat het goed, maar ook artsen maken weleens een fout. Kunnen patiënten het ziekenhuis dan medisch aansprakelijk stellen? Dat is nog best ingewikkeld en het verschilt per situatie. Het Nationaal ehealth Living Lab, oftewel NeLL organiseerde in 2019 bijeenkomsten met experts op het gebied van ethiek om ethische en juridische dilemma’s te bespreken. Begin februari hebben ze aanbevelingen naar buiten gebracht over de inzet van digitale zorg.

Aan iedere medische ingreep is een risico verbonden dat er een complicatie optreedt. Zorgprofessionals doen hun best om een zo goed mogelijk resultaat te bereiken, maar helaas zijn complicaties niet altijd te voorkomen. Wanneer er iets misgaat bij de behandeling van een patiënt in een ziekenhuis of een andere zorginstelling is dat natuurlijk verschrikkelijk, voor zowel de patiënt als voor de zorgverlener. Een organisatie zoals Centramed

is er voor patiënten om zo snel mogelijk tot een goede oplossing te komen, zodat alle betrokkenen de draad weer kunnen oppakken.

Na de bijeenkomsten van NeLL hebben onderzoekers Annemiek Silven en María Villalobos alle uitkomsten verwerkt tot concrete aanbevelingen voor artsen in een recent gepubliceerd artikel in het blad BMC Health Services Research. Ze ondervonden dat artsen meestal al voor de inzet van digitale zorg veel vragen hebben. Helemaal tijdens de coronacrisis werd het digitale aspect nog belangrijker. Dat leidde bijvoorbeeld tot de vraag of zij als artsen verantwoordelijk zijn voor de verwerking van gegevens uit 24/7 thuismonitoring. Wat zouden zij moeten doen als er informatie binnenkomt die niet klopt?

Daarnaast zijn veel zorgverleners bang voor het tuchtrecht. Het tuchtrecht in de gezondheidszorg is een bijzondere vorm van rechtspraak, waarbij het tuchtcollege beoordeelt of een arts of andere zorgverlener heeft gewerkt volgens de geldende professionele standaard. De angst hiervoor en onduidelijkheden tijdens het werk, kunnen ervoor zorgen dat de inzet van digitale zorg geremd wordt of omgeven met veel extra voorwaarden en extra administratie. En dat kan leiden tot problemen.

De experts komen in de publicatie tot de conclusie dat verantwoordelijkheid vooral een moreel begrip is. Volgens hen reikt verantwoordelijkheid van artsen verder dan de angst om aansprakelijk te worden gesteld voor aansprakelijkheid. Verantwoordelijkheid komt voort uit ‘zorgplicht’ en het begrip ‘zorgvuldigheid’. De kernwaardes van medische ethiek zijn immers: goed doen, niet schaden en de gezondheid van patiënten bevorderen. Daarnaast zijn zaken als ‘samen beslissen’ en ‘samenwerken aan gezondheid’ ook belangrijk. Zowel artsen als patiënten hebben daarin allebei een belangrijke rol.

De publicatie komt met aanbevelingen die de verantwoordelijkheid van artsen rondom de inzet van digitale zorg duidelijker te kunnen maken. De auteurs benadrukken wel dat in een complex ecosysteem zoals de zorg meerdere partijen een belangrijke verantwoordelijkheid hebben, niet alleen artsen. De relatie tussen die partijen bepaalt uiteindelijk het succes van digitale zorgtoepassingen waarmee fouten voorkomen kunnen worden.