EU-ministers willen gratis toegang tot wetenschappelijk werk

Alle wetenschappelijke publicaties in de Europese Unie moeten zo snel mogelijk gratis toegankelijk worden, voor iedereen. Daar zijn de onderwijsministers van de EU het in Brussel unaniem over eens geworden.

Volgens minister Robbert Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) is de conclusie om in de hele EU ‘Open Science’ de norm te maken voor wetenschappelijke literatuur "heel belangrijk". Nederland loopt hierin voorop en zette de kwestie tijdens het tijdelijke EU-voorzitterschap in 2016 al op de agenda, zei hij na afloop van de vergadering met zijn Europese collega's.

In Nederland was volgens cijfers van twee jaar geleden 82 procent van alle wetenschappelijke publicaties vrij toegankelijk. De komende tien jaar steekt het ministerie jaarlijks nog 20 miljoen euro extra in ondersteuning van dit beleid. "We willen er met zijn allen naar streven dat dit via internet 100 procent wordt in heel Europa", aldus Dijkgraaf.

Wetenschappelijke artikelen moeten niet alleen voor onderzoekers gratis te lezen zijn maar voor iedere belangstellende, van een 'gewone' burger tot iemand die bijvoorbeeld in de industrie werkt of bij een maatschappelijke organisatie. Ze moeten ook transparant zijn, door te laten zien "waar de data op gebaseerd zijn, hoe het wetenschappelijke bedrijf werkt, helder te zijn over wie onderzoek gefinancierd heeft en welke belangen onderzoekers nog meer hebben", zegt de D66-minister. "Een zoveel mogelijk open en glazen huis is een belangrijk ingrediënt voor vertrouwen."

Wetenschappelijke publicaties moeten niet alleen gratis maar ook liefst onmiddellijk te lezen zijn. "Als we één ding hebben geleerd tijdens de covidcrisis is het dat informatie snel beschikbaar moet zijn", stelt Dijkgraaf. Als nieuwe informatie nog een jaar achter een betaalmuur zou zitten is die niet zo nuttig als een directe publicatie.

De ministers spraken voor het eerst ook over kennisveiligheid. "Dat onderwerp houdt de gemoederen in alle 27 EU-landen bezig", stelt Dijkgraaf. "Internationale wetenschappelijke samenwerking is essentieel, maar tegelijk moeten we zorgen dat kennis niet op een oneigenlijke manier wordt ontvreemd", bijvoorbeeld in het geval van gevoelige technologie.