Evacuatie Kabul chaotisch door slecht voorbereide ministeries

Dat de evacuatie vanuit de Afghaanse hoofdstad Kabul in 2021 zo chaotisch verliep, kwam mede door een slechte voorbereiding van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie. Dat staat in een rapport van de commissie-Ruys, waarin de evacuatie wordt onderzocht. De ministeries hadden onderschat hoe snel de taliban Kabul konden overnemen, waardoor er geen tijd was zaken goed voor te bereiden. Er was te veel onduidelijk en de ministeries moesten improviseren. Dat leidde tot chaotische situaties, aldus de onderzoekscommissie.

Al in 2020, toen werd overeengekomen dat buitenlandse militairen Afghanistan zouden verlaten, kwamen er berichten vanuit Kabul dat het steeds onveiliger werd. Maar die signalen werden niet als zo alarmerend ervaren door de betrokken ministeries, schrijft de commissie. Er lag een planning klaar om 300 tot 400 mensen te evacueren, maar dat plan werd ingehaald door de vlugge val van de Afghaanse hoofdstad. Bovendien was het plan bij lange na niet toereikend: uiteindelijk werden 1860 mensen uit het land geëvacueerd.

Die evacuatie verliep chaotisch. Medewerkers hadden verschillende versies van lijsten met personen die geëvacueerd konden worden. De belteams waren slecht bereikbaar door de vele verzoeken en de communicatie met het team in Kabul verliep hectisch en chaotisch. Ook waren medewerkers vaak onvoorbereid op de zeer heftige telefoongesprekken met Afghanen in doodsnood. Wanneer teams werden afgelost ontstonden fouten, omdat van een goede overdracht vaak geen sprake was. Er was geen strakke regie of een gestructureerde werkwijze.

De commissie wijst vooral naar de betrokken bewindslieden. Ministers Sigrid Kaag (toen Buitenlandse Zaken) en Ank Bijleveld (Defensie) waren vooral met hun eigen terreinen bezig en hadden geen goede afstemming. Ook had Kaag meer regie moeten nemen, vindt de commissie, maar andere bewindslieden hadden haar ook die ruimte moeten geven. Ook voelde niemand in het kabinet zich eindverantwoordelijk voor tolken die voor Nederland werkten, en recht hadden op evacuatie. Kaag en Bijleveld hadden moeten praten bij wie de regie ligt, vindt de commissie, maar dat is niet gelukt. Ook premier Mark Rutte nam niet de verantwoordelijkheid dit te organiseren, concluderen de onderzoekers.

Dat de evacuatie dan toch slaagde, kwam vooral door de loyaliteit en inspanning van de medewerkers. De evacuatie van bijna 1900 mensen is ondanks de chaos dan ook een "bijzondere prestatie", oordeelt de commissie.