Experts: nieuw kinderopvangstelsel niet voor alle ouders simpeler

Het nieuwe kinderopvangstelsel dat het kabinet wil invoeren, is voor de meeste ouders eenvoudiger dan het huidige systeem. Toch is er nog steeds een "aanzienlijke subgroep" van vooral kwetsbare ouders voor wie het beoogde systeem "onvoldoende doenlijk lijkt". Die conclusies trekken experts in een analyse in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken. Ze pleiten voor nader onderzoek naar de risico's voor specifieke groepen ouders.

De analyse is uitgevoerd door onderzoeksbureau D&B en het Kenniscentrum Psychologie en Economisch Gedrag, dat is verbonden aan de Universiteit Leiden. In grote lijnen zien zij wel diverse verbeteringen ten opzichte van het huidige stelsel. Ouders hebben "in de meeste gevallen" straks minder verantwoordelijkheid, schrijven de deskundigen. Doordat de kinderopvangtoeslag verdwijnt als het nieuwe stelsel er komt, lopen ouders ook geen risico meer op terugvorderingen. Sinds de toeslagenaffaire is duidelijk wat daarbij allemaal kan misgaan, met vaak enorme gevolgen voor gezinnen.

Toch zien de onderzoekers ook in het beoogde nieuwe systeem risico's. Vooral voor mensen die geen vaste arbeidsrelatie hebben, een laag inkomen hebben of beperkte vaardigheden hebben op het gebied van taal en computers. Het nieuwe proces heeft zoals het er nu uitziet "veel verschillende stappen, waarvan het doel niet altijd wordt begrepen".

Ook kunnen sommige mensen moeite krijgen met het aanleveren van bewijs voor de zogeheten 'arbeidseis', die minder simpel is dan het woord doet vermoeden en uit diverse criteria bestaat. Het is nog onbekend hoe ouders precies moeten bewijzen dat ze aan de voorwaarden voldoen. "Deze bewijslast is echter wel een onderdeel waar zowel gedragsexperts, inhoudelijk experts als ouders zich duidelijk zorgen over maken", stellen de opstellers van de analyse vast.

Het kabinet wil de financiering van de kinderopvang op de schop nemen. Het idee is om straks 96 procent door de overheid laten betalen en de overige 4 procent door de ouders zelf. Eerst werd gemikt op invoering in 2025, maar in mei werd duidelijk dat de invoering zeker tot 2027 op zich laat wachten.

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Centraal Planbureau (CPB) uitten woensdag vanuit andere perspectieven stevige kritiek op de plannen. Volgens deze belangrijke adviesorganen zou vrijwel gratis kinderopvang er amper toe leiden dat meer mensen aan het werk gaan en het zou ook niets doen voor gelijke kansen, schatten zij in.