Expositie en boek over NS in oorlogstijd

"De kinderen van Versteeg moeten allen onder de wol." Die codeboodschap via Radio Oranje was op 17 september 1944 voor de 30.000 medewerkers van de Nederlandse Spoorwegen het signaal om het werk neer te leggen. Die spoorwegstaking, die tot het eind van de Tweede Wereldoorlog zou duren, vormt het thema van een tentoonstelling die vanaf woensdag te zien is in het Spoorwegmuseum in Utrecht.

De spoorwegstaking was een afspraak van de NS en het verzet met de regering in ballingschap in Londen om de geallieerde invasie te ondersteunen, die op dezelfde dag begon. Maar de geallieerde operatie Market Garden leidde niet tot de verwachte bevrijding van heel Nederland, omdat de Slag om Arnhem mislukte. Voor West-Nederland volgde de hongerwinter, mede omdat de aanvoer van voedsel en brandstof door de staking nauwelijks mogelijk was.

"Om de spoorwegstaking te kunnen begrijpen is de rol van de NS in de hele oorlog van belang", zegt een woordvoerder van het Spoorwegmuseum. Dat heeft al een vaste expositie Beladen Treinen, die speciaal ingaat op de transporten van Joden, Roma en Sinti naar de vernietigingskampen. "Een zwarte bladzijde in de NS-geschiedenis." Recent heeft de NS besloten om slachtoffers van die transporten of hun nabestaanden een financiële vergoeding te geven.

De nieuwe vaste presentatie toont affiches, foto's, documenten en objecten over de NS in oorlogstijd. "Veel is verloren gegaan omdat de Duitsers in 1945 het spoorwegcomplex in brand staken", aldus de museumwoordvoerder. Een deel van de expositie bestaat uit persoonlijke eigendommen die bewaard zijn gebleven, zoals een doosje met glassplinters, verzameld na een treinbeschieting in 1944 bij Assen.

Bij de tentoonstelling verschijnt ook het boek Rijden voor vaderland en vrijheid, geschreven door Dirk Mulder, voormalig directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork, David Barnouw, oud-medewerker van het NIOD en Guus Veenendaal, spoorweghistoricus. Vanaf woensdag is tevens de website kinderenvanversteeg.nl in de lucht.