Formatietafel kreeg vertekend beeld van overheidsfinanciën

Het sombere beeld dat Pieter Omtzigts NSC schetst over de staat van de overheidsfinanciën is niet zonder meer terecht, zeggen bronnen op verschillende ministeries, rond het kabinet en de formatietafel tegen het ANP. De partijen die eerder aan de formatietafel zaten (PVV, VVD, NSC en BBB) vroegen enkel om mogelijke onverwachte kostenposten, en dit is via het ministerie van Algemene Zaken gegaan. Een optelsom met kanttekeningen die het ministerie van Financiën normaal gesproken maakt, ontbrak daardoor. Door het verzoek vanaf de formatietafel kwam een onvolledig en onnodig negatief beeld naar voren, stellen betrokkenen.

Om mogelijke meevallers heeft informateur Ronald Plasterk niet gevraagd. Wel zijn financiële tegenvallers én mogelijke tegenvallers van 500 miljoen euro of meer opgevraagd. Ministeries moesten die lijsten inleveren bij het ministerie van demissionair premier Mark Rutte, inclusief rechtszaken die de overheid mogelijk geld kosten. Van deze "enigszins waarschijnlijke" tegenslagen hebben ministeries desgevraagd niet alleen de omvang opgeschreven, maar ook het risico dat deze zich daadwerkelijk zullen voordoen.

Via Algemene Zaken is dit teruggekomen bij de formatietafel. Omtzigt zegt dat zijn partij daar dusdanig van is geschrokken dat het zijn beeld op de kabinetsformatie heeft veranderd. "NSC stelt vast dat we sinds vandaag met andere financiële verwachtingen voor de komende jaren zitten", schreef de partijleider dinsdag in een brief aan leden.

De optelsom van mogelijke tegenvallers geeft geen realistisch beeld waar de formerende partijen conclusies aan kunnen verbinden over de staat van de overheidsfinanciën, zo valt te horen. Niet iedere potentiële strop voor de staatskas zal zich ook echt voordoen. Het beeld dat het land er financieel veel slechter voorstaat dan gedacht, wordt dan ook niet herkend.

Over meevallers (geld dat ministeries over hebben) hebben de formerende partijen niets meegekregen. Dat was niet gevraagd, en departementen zullen dat niet snel uit zichzelf opgeven: zo'n overschot is een departement dan steevast direct kwijt. Het zou gebruikt kunnen worden om elders gaten te dichten.

Een studiegroep van ambtenaren kwam al voor de verkiezingen met een advies om wat minder risico te gaan nemen met de naleving van de EU-norm voor het begrotingstekort. Om er zekerder van te zijn dat die bij tegenslagen niet direct wordt overschreden, zou volgens dat advies zo'n 17 miljard aan bezuinigingen of extra inkomsten moeten worden gevonden.

De partijen aan de formatietafel zijn overigens niet gehouden dat advies ook op te volgen. Zij kunnen ervoor kiezen wél de grenzen te blijven opzoeken.