Geheime diensten moeten te lang bewaarde gegevens vernietigen

De inlichtingendiensten AIVD en MIVD moeten vijf pakketten met de verzamelde gegevens van heel veel mensen vernietigen. De informatie wordt al langer bewaard dan toegestaan, heeft de toezichthouder, de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD), bepaald. De uitspraak is bindend.

De inlichtingendiensten mogen veel gegevens tegelijk verzamelen. Dit worden bulkdatasets genoemd. Maar als er informatie tussen staat die niet relevant is voor het werk van de inlichtingendiensten, moet die meteen worden vernietigd. Er zullen namelijk gegevens tussen zitten van burgers naar wie geen onderzoek loopt en naar wie nooit een onderzoek zal lopen, aldus de waakhond.

De ministeries van Binnenlandse Zaken en Defensie hebben eerder gezegd dat de inlichtingendienst een complete set gegevens relevant mag noemen. Het kan best zijn dat er informatie tussen zit waarvan nu nog niet duidelijk is dat die ooit belangrijk gaat worden, was de toelichting.

Om die reden zouden de data langer bewaard mogen worden. Maar de CTIVD wijst dat af: "De beoordeling van de gegevens in de vijf bulkdatasets is door de diensten niet goed uitgevoerd. Inmiddels is de termijn uit de wet van anderhalf jaar voorbij. De AIVD en de MIVD mogen de vijf bulkdatasets daarom niet langer bewaren. Er zitten te veel gegevens in van mensen die niet relevant zijn (of worden) voor de onderzoeken van de AIVD en de MIVD." De toezichthouder vindt dat de inlichtingendiensten de huidige regels "niet zorgvuldig nakomen".

De CTIVD deed de uitspraak na een klacht van privacyorganisatie Bits of Freedom. Die zegt dat de gegevens van miljoenen mensen in de bulkdatasets zitten. "De geheime diensten moeten zich aan de wet houden, maar doen dat keer op keer niet. Deze door datahonger gedreven onrechtmatige praktijk is daar een voorbeeld van", aldus de organisatie. "In een vrije democratie heeft een geheime dienst helemaal niets te zoeken in het leven van onschuldige burgers en daar zouden wij hen niet aan moeten hoeven herinneren."

Ministers Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) en Kajsa Ollongren (Defensie), verantwoordelijk voor respectievelijk de AIVD en de MIVD, laten weten dat de data vernietigd zullen worden. Wel benadrukken zij "dat het gebruik van bulkdatasets door de diensten noodzakelijk is". Een te vernietigen dataset bevat bovendien gegevens die gebruikt worden in onderzoeken naar buitenlandse dreigingen. Meerdere instanties hebben aangegeven dat de huidige wettelijke termijnen voor het bewaren van bulkdata niet toereikend zijn, schrijven de ministers, en het kabinet deelt die opvatting. Daarom wordt de wet op dat punt aangepast, aldus Bruins Slot en Ollongren.