Kabinet: volgend najaar duidelijk of piekbelasters móéten stoppen

Volgend najaar moet blijken of er genoeg animo is voor de eenmalige stikstofregeling voor vervuilende veehouders om te stoppen. Dit aanbod aan zogenoemde piekbelasters gaat in april 2023 open, en in het najaar moet blijken of de stikstofdoelen daarmee worden gehaald. "Zo niet, dan zal met pijn in het hart overgegaan moeten worden" tot dwang, en gedwongen uitkoop van piekbelasters, meldt stikstofminister Christianne van der Wal.

Piekbelasters zijn (boeren-)bedrijven die relatief veel stikstof uitstoten in de buurt van kwetsbare natuurgebieden. Zij moeten veel minder stikstof gaan uitstoten, ook omdat er dan ruimte komt om vergunningen te verlenen aan boeren die buiten hun schuld momenteel illegaal boeren. Deze zogenoemde PAS-melders mochten volgens het oude beleid hun bedrijf oprichten of uitbreiden met alleen een melding, en dus zonder vergunning. Maar dat beleid is door de Raad van State onrechtmatig verklaard. Het kabinet wil de PAS-melders snel legaliseren, anders volgen mogelijk boetes, terwijl zij volgens de toen geldende regels hebben gehandeld.

VVD-bestuurder Johan Remkes kwam vorige maand dan ook met het advies om de stikstofuitstoot van de grootste piekbelasters zo snel en gericht mogelijk flink te verlagen. Dat kan volgens het kabinet ook door te innoveren, te verplaatsen en "vergaand om te schakelen" naar een groenere vorm van landbouw die minder effect heeft op de natuur. Een aantal piekbelasters zal moeten stoppen. "Uitgangspunt van de gehele aanpak is en blijft vrijwilligheid", benadrukt Van der Wal daarbij opnieuw.

Het stikstofprobleem draait eigenlijk om twee stikstofverbindingen: stikstofoxiden en ammoniak. De landbouw stoot vooral ammoniak uit, stikstofoxiden komen vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen. Dit gebeurt onder meer in het verkeer en in de industrie. De natuur heeft stikstof nodig, maar een veel te hoge neerslag zorgt voor aantasting van kwetsbare natuur, met in in sommige gevallen verzuring van de bodem en verlies aan biodiversiteit.

Volgens het oude systeem, het Programma Aanpak Stikstof (PAS), mocht stikstof worden uitgestoten voordat maatregelen worden genomen om de kwaliteit van de natuur te verbeteren. In 2019 oordeelde de Raad van State dat hiermee de Europese regels over het beschermen van beschermde Natura 2000-gebieden niet worden nageleefd.

Het kabinet wil ook in andere sectoren de stikstof verminderen. Landbouwminister Piet Adema zei bij zijn aanstelling vorige maand dat de nadruk te veel op de boeren ligt in het stikstofdossier. Het kabinet wil met de vijftig grootste stikstofvervuilers in de industrie afspraken maken over strengere regels voor vergunningen en snellere verduurzaming.