Kandidaat-Kamerleden trekken eindsprint in jacht op voorkeursstem

Nu de eerste kiezers al naar het stembureau mogen, trekken partijen een eindsprint om de kiezer aan zich te binden. Overal zijn flyers en advertenties te zien, vaak met een grote foto van de lijsttrekker. Die partijleiders krijgen meestal veruit de meeste stemmen van de lijst, maar sommige kandidaten hopen juist stemmen te winnen voor zichzelf. Die voorkeursstemmen helpen niet alleen de partij, maar ook kandidaat-Kamerleden die laag op de lijst staan. Zo kunnen zij alsnog een Kamerzetel veroveren.

Bij eerdere verkiezingen kwamen zo onder anderen de huidige nummer twee van het CDA, Pieter Omtzigt, en de nieuwe PvdA-leider Lilianne Ploumen in de Kamer. Omtzigt richtte zich vooral op de regionale stem. Ploumen was voordien minister en genoot daarom populariteit.

Ook vrouwen komen soms in de Kamer door een voorkeursstem. Het initiatief Stem op een vrouw moedigt kiezers aan op een vrouw te stemmen die volgens de peilingen net te laag staat om in de Tweede Kamer te komen. Zo moeten er meer vrouwelijke vertegenwoordigers komen, ook om de Kamer een betere afspiegeling van de samenleving te laten zijn. Als iemand met voorkeursstemmen in de Kamer komt, gaat dat ten koste van iemand die eigenlijk hoger op de lijst stond.

Bij de vorige verkiezingen werd ook melkveehouder Maurits von Martels in de Kamer gestemd door voorkeursstemmen. Hij helpt op zijn beurt Jelle Beemsterboer, een wethouder in Schagen op nummer 28 van de lijst van het CDA. Beemsterboer vraagt met "de grootste voorkeurscampagne van het CDA" om stemmen van CDA'ers in West-Friesland, Alkmaar en de kop van Noord-Holland. Driehonderd spandoeken staan in weilanden en op andere plekken in de regio, met woningbouw als belangrijkste thema.

Het CDA moedigt het juist aan om op eigen titel campagne te voeren, zegt Beemsterboer. "Tijdens de selectieprocedure vroegen ze: hoe gaat je voorkeurscampagne eruit zien?"

Dat beaamt ook CDA-Kamerlid Chris van Dam. Hij baalde van zijn positie op de lijst, en liet zich nog lager zetten om op eigen kracht in de Kamer te komen. "In 2017 stond ik als nieuwkomer op nummer 12. Ik kon volledig meesurfen op de campagne van toenmalig lijsttrekker Sybrand Buma. Nu moet ik de stemmen zelf bij elkaar scharrelen. Dat geeft een volledig andere dynamiek." Van Dam was voor zijn politieke leven politieagent en officier van justitie. Hij hoopt op stemmen van agenten, maar ook van jagers en schutters waarvoor hij zich als Kamerlid inzet.

Ook bij linkse partijen als GroenLinks en D66 voeren kandidaten hun eigen campagne. Kamerlid Rens Raemakers van D66 bijvoorbeeld werd door de leden al op een hogere plek gezet, maar is op nummer 19 niet direct zeker van een zetel. Hij doet een beroep op onder meer Limburgse D66-stemmers. "Dat zijn er 70.000. Als een kwart van hen nou stemt op de enige Limburger in de top 40, dan kom ik er wel."

"Op Sigrid Kaag en Rob Jetten stemmen toch wel genoeg mensen", zegt Raemakers over de nummer een en twee van zijn partij. "Ik wil er zelf voor vechten."