KNMI: zonneactiviteit neemt toe, kan apparatuur hevig verstoren

De activiteit van de zon neemt toe. Er vinden meer en vaker uitbarstingen plaats op de zon. Deze kunnen bij de aarde verstoringen veroorzaken, die satellieten, radiogolven en het elektriciteitsnetwerk hevig kunnen beïnvloeden. De huidige zonnecyclus lijkt sneller te stijgen dan verwacht, zegt onderzoeker Eelco Doornbos, die zich voor het KNMI bezighoudt met ruimteweer.

Het kan volgens hem betekenen "dat de zonneactiviteit de komende jaren ook hoger uitkomt dan bij de vorige cyclus, die relatief licht was." Zeker de afgelopen maand zagen de onderzoekers veel zogenoemde zonnevlekken, waar de uitbarstingen plaatsvinden. "Nu hadden die nog geen grote gevolgen voor de aarde", zegt Doornbos. Maar de onderzoekers houden er rekening mee dat het ruimteweer in de toekomst voor problemen kan zorgen.

Elke elf jaar begint op de zon een nieuwe zonnecyclus. Van een rustige periode loopt de zonneactiviteit steeds meer op tot een hoogtepunt. Daarna neemt die weer af en elf jaar na het beginpunt zit de zonneactiviteit dan weer op een minimum. Momenteel bevindt de zon zich nog in het begin van de cyclus.

Echt extreem ruimteweer is de afgelopen decennia niet voorgekomen. "Hoe goed onze huidige technologie bestand is tegen extreme zonneactiviteit weten we niet precies." 1859 is de literatuur in gegaan als jaar met extreme zonneactiviteit. "Dat analyseren onderzoekers nu nog steeds. Een meetstation in Rome heeft toen bijvoorbeeld hele grote schommelingen gemeten in het magneetveld van de aarde. Dat zou nu voor enorme problemen kunnen zorgen in het elektriciteitsnetwerk", legt Doornbos uit. Op zo'n gebeurtenis willen overheden en bedrijven wereldwijd voorbereid zijn.

In november 2015 raakten radars van de luchtverkeersleiding in onder meer Zweden verstoord door zonneactiviteit. "Het luchtruim is toen meer dan een uur gesloten." In extreme gevallen kan een deel van de radiocommunicatie dagenlang verstoord raken.

Voor mensen op aarde levert het ruimteweer geen gezondheidsproblemen op. "In de meest extreme gevallen worden vliegtuigpassagiers mogelijk blootgesteld aan straling, ongeveer evenveel als tijdens röntgenonderzoeken in het ziekenhuis. Astronauten buiten de atmosfeer moeten oppassen, voor hen is het gevaarlijk", aldus Doornbos. Het KNMI kan nu ook waarschuwingen uitgeven voor extreem ruimteweer, zodat de overheid en vitale sectoren zich kunnen voorbereiden.

Veel zonneactiviteit kan ook voor poollicht in de poolgebieden zorgen. "In 1859, vrijwel tegelijk met de metingen in Rome, zagen mensen het noorderlicht zelfs in het Caribische gebied", vertelt Doornbos.