Kuiken: wie extremisme veroordeelt, moet ook de oorzaak aanpakken

Het is goed als partijen zich ferm uitspreken tegen rechts-extremisme en complottheorieën, vindt PvdA-leider Attje Kuiken. Maar dat heeft meer zin als ook de sociaal-economische problemen worden aangepakt die een voedingsbodem vormen voor het toenemende wantrouwen in de politiek. Dat besef mist Kuiken bij de huidige regeringspartijen.

Dat zegt Kuiken op de nieuwjaarsborrel van de Amsterdamse PvdA-afdeling. D66-leider en vicepremier Sigrid Kaag waarschuwde afgelopen weekeinde voor de bedreiging die extremisme vormt voor de democratie. Zij zocht de oorzaak daarvan evenwel vooral in ophitsing door politici die feiten ontkennen en die wetenschappers, journalisten en rechters in een kwaad daglicht stellen.

Kuiken deelt de mening van Kaag dat men zich daar tegen moet uitspreken, en beschouwt de D66-leider als een bondgenoot in de strijd tegen extremisme, benadrukt zij in een toelichting aan het ANP. Maar zij vraagt zich ook af of het kabinet en de coalitiepartijen voldoende oog hebben voor wat er schuilgaat achter het toegenomen wantrouwen. "Als je niet wil analyseren waar het misgaat, heb je niet de kracht en de wil om het te veranderen."

Door bijvoorbeeld de problemen op de woningmarkt en de torenhoge inflatie hebben veel mensen het gevoel "dat de vaste grond onder hun voeten wordt weggeslagen", zegt Kuiken. "Dan is het makkelijk om te geloven in partijen die dat vuurtje aanwakkeren." Als het kabinet al iets doet om mensen te helpen, is dat keer op keer te laat en te weinig, vindt zij.

Kuiken gaat uit van een "linkse doorbraak" bij de provinciale verkiezingen in maart, maar erkent: "het gaat erom spannen". De PvdA en GroenLinks hebben al aangekondigd vanaf dit jaar volledig samen op te trekken in de Eerste Kamer, en maken volgens sommige peilingen direct kans de grootste fractie te worden.

De linkse samenwerking heeft vorig jaar al tot de eerste resultaten geleid, zegt Kuiken, mede daardoor is het cynisme over de samenwerking "verstomd". De PvdA en GroenLinks kregen kabinet en coalitie mee in hun voorstellen voor een tijdelijk prijsplafond voor energie, een verplichte huurverlaging voor tochtige woningen en extra geld voor de kinderopvang. "Dat smaakt naar meer."

Maar Kuiken stelt ook vast dat het niet vanzelfsprekend is dat het kabinet altijd naar links kijkt voor steun in de Eerste Kamer. VVD en CDA werken volgens haar liever samen met partijen die "nog rechtser" zijn. "Het enige antwoord is een links blok dat zo sterk is, dat niemand eromheen kan."

De keuze voor links is wat haar betreft alleen al belangrijk om bezuinigingen op bijvoorbeeld de zorg en het openbaar vervoer te voorkomen. Ze is er niet gerust op dat het kabinet afziet van besparingen om de gaten in de begroting als gevolg van met de oplopende rente en de energiesteun te dichten.

Bang dat de samenwerking met GroenLinks in de aanloop naar de volgende Tweede Kamerverkiezingen ontaardt in een leiderschapsstrijd, is Kuiken niet. "Dat gaat niet gebeuren."