Na het stemmen volgt het tellen

Terwijl deze woensdag geldt als de echte verkiezingsdag voor de gemeenteraden, wordt er ook al begonnen met het tellen van de stemmen die maandag en dinsdag zijn uitgebracht. Vanwege corona was deze mogelijkheid tot vervroegd stemmen opengesteld, net als vorig jaar bij de Tweede Kamerverkiezingen.

Na het sluiten van de stemlokalen op maandag en dinsdag hebben de stembureauleden al vastgesteld hoeveel kiesgerechtigden hebben gestemd, door het aantal geldige stempassen en volmachtbewijzen te tellen. Woensdag overdag worden dan de stembiljetten geteld. De uitkomst van die telling wordt na 21.00 uur bekendgemaakt, als alle stemlokalen zijn gesloten. Vanaf dat moment beginnen de tellers ook met het tellen van de stemmen die woensdag zijn uitgebracht.

Dat gebeurt met de hand en begint met een sneltelling op lijstniveau: het optellen van alle geldige stemmen per politieke partij. De stembureaus geven de uitkomst van die sneltelling door aan hun gemeente. Daarna worden de geldige stemmen per kandidaat geteld. Als dat klaar is, maakt het stembureau daarvan een proces-verbaal op, dat naar de gemeente wordt gebracht.

In 34 gemeenten verloopt het telproces net anders. Die gemeenten, waaronder Rotterdam, Utrecht, Groningen en Maastricht, doen mee aan een experiment centraal tellen. De stembureaus in die gemeenten tellen woensdag alleen het aantal stemmen per lijst, en de stemmen per kandidaat worden pas op donderdag geteld, op een of meer centrale locaties. Met deze zogenoemde centrale stemopneming wordt sinds de Europese Parlementsverkiezingen in 2019 geëxperimenteerd. Doel is het proces van tellen betrouwbaarder, transparanter en dus beter controleerbaar te maken.

Op basis van de processen-verbaal tellen de stembureaus de uitslagen bij elkaar op. De gemeentelijke centrale stembureaus stellen maandag 21 maart in een openbare zitting de officiële uitslag en de zetelverdeling vast.

Op woensdag 30 maart treden de zittende raadsleden af en worden de nieuwe leden geïnstalleerd. Vanwege een gemeentelijke herindeling met Weesp gebeurt dat in de gemeente Amsterdam al op 24 maart.

Het tellen van stemmen is openbaar. Mensen mogen komen kijken, maar mogen de tellers niet hinderen. In Amsterdam worden woensdag de stemmen van maandag en dinsdag geteld in de RAI. In Rotterdam wordt geteld in Ahoy, in Utrecht in de Jaarbeurs en in Den Haag grotendeels in het World Forum.