Nederland voorloper in excuses voor slavernijverleden

Hoewel de exacte datum nog niet helder is en er vanuit het kabinet nog steeds geen officiële aankondiging is gedaan, staat wel vast dat Nederland zijn excuses gaat aanbieden voor het slavernijverleden in Suriname en Caribisch Nederland. Ons land voegt zich daarmee bij een select gezelschap van staten die ons zijn voorgegaan.

Tot nu toe hebben alleen Brazilië, Peru en het Afrikaanse Benin officieel excuses aangeboden. De Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva deed dat in 2005 tijdens een bezoek aan Senegal. Peru maakte in 2009 excuses voor eeuwen van "misbruik, uitsluiting en discriminatie" van mensen van Afrikaanse komaf. President Mathieu Kérékou van Benin vroeg zwarte Amerikanen in 1999 om vergiffenis voor de rol die Afrikanen ook zelf hebben gespeeld bij de slavernij. Een minister en een ambassadeur in de Verenigde Staten deden dat in 2000 en 2003 nog eens.

België verontschuldigde zich meerdere malen voor misdaden in zijn koloniën, waarvan Belgisch Congo en Rwanda-Burundi in Afrika de belangrijkste waren, maar heeft daarbij nooit specifiek slavernij benoemd. Het Huis van Afgevaardigden en de Senaat in de Verenigde Staten hebben ook excuses gemaakt, net als verschillende afzonderlijke staten zoals Alabama, North Carolina en Virginia.

Een aantal landen heeft wel spijt betuigd voor het slavernijverleden. De minister van Arbeid Juan Carlos Aparicio Pérez sprak die in 2001 uit namens Spanje en de Britse premier Tony Blair deed dat in 2006 en 2007. Portugal, dat ook eeuwenlang een van de grootste slavenhandelaren was, heeft dat zover bekend nooit gedaan. Ook Frankrijk, dat een rijk koloniaal verleden in onder meer Afrika en Zuidoost-Azië kent, heeft dat tot nu toe nagelaten.

Wereldwijd zijn wel door verschillende steden en bedrijven excuses aangeboden. De Britse steden Londen en Liverpool en Chicago en Charleston in de VS gingen daartoe over, net als de verzekeraar Lloyd's of London en pubuitbater Greene King. In Liverpool, destijds een belangrijke havenstad voor de slavenhandel, worden er sindsdien jaarlijks herdenkingen gehouden.

In Nederland zijn verontschuldigingen aangeboden door Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Haag, de provincie Noord-Holland en door De Nederlandsche Bank (DNB). Middelburg volgt volgend jaar tijdens Keti Koti, de jaarlijkse viering op 1 juli van de afschaffing van de slavernij. In 2023 is die datum extra speciaal, omdat het dan 150 jaar geleden is dat er in de praktijk een einde kwam aan de slavernij.

Nederland werd vanaf 1621 een van de grootste slavenhandelaren ter wereld. In 1863 werd de slavernij wettelijk afgeschaft maar toen duurde het nog tien jaar voordat de tot slaaf gemaakten vrijkwamen.